انواع مهاجرت پرندگان
به طور کلی سه نوع مهاجرت وجود دارد:
1) مهاجرت فصلی: گونه‌ها با تغییر فصل‌ها از تابستان به پاییز و در آخر سال از اسفند به فروردین، مهاجرتی نسبتاً طولانی را آغاز میکنند. در حقیقت تغییر فصل باعث مهاجرت میشود.
2) مهاجرت ارتفاعی: در پرندگانی دیده میشود که در ارتفاعات بالای کوه‌ها زیست میکنند و در فصل‌های سرما و برف مجبور هستند به مناطق کم ارتفاع‌تر بیایند. مانند کبک دری و توکای طوقی.
3) مهاجرت روزانه‌ای (تغذیه‌ای): در بسیاری از پرندگان مشاهده میشود که روزانه مسافت زیادی را برای پیدا کردن غذا و آب طی کرده و همان روز به محل اولیه باز میگردند. کلاغ‌های تهران در فصل زمستان، صبح‌های زود به خارج از شهر رفته و پس از تغذیه، شب هنگام به شهر باز میگردند.
با توجه به نوع مسیر مهاجرت پرندگان نیز می‌توان مهاجرت پرندگان را دسته‌بندی کرد:
1) Loop migration: مسیر رفت و برگشت متفاوت است و در واقع مسیری حلقوی یا بیضوی طی می¬شود. برخی متخصصان معتقدند که منابع غذایی مهمترین عامل ایجاد کنندۀ مسیر حرکت حلقوی یا بیضوی در پرندگان بین سرزمینهای تابستانه و زمستانه است. سایر محققان بر این باورند که بادهای قوی و غالب عامل اصلی در شکل‌گیری این نوع مهاجرت هستند.
2) Dog-leg migration: مسیر مهاجرت دارای خم تند است و علت شکل‌گیری آن، اثر وراثت در رفتار مهاجرت است. وقتی که برخی گونه‌ها گسترۀ پراکنش خود را افزایش میدهند، هنوز حافظۀ ژنتیکی آنها مسیرهای مهاجرت اجدادی را به همراه دارد. لذا همچنان مسیرهای قدیمی را از گسترۀ اولیۀ اجداد خود دنبال میکنند و مسیرهای جدید نیز به مسیرهای قبلی اضافه میگردد. این شکل از مهاجرت را می‌توان در گونه‌های قاره‌های آسیا و اروپا مشاهده نمود که گسترۀ پراکنش خود را به قارۀ آمریکا گسترش داده‌اند.
3) Leap-frogging migration: این نوع مهاجرت بین جمعیتهای مختلف یک گونه یا بین زیرگونه‌های مختلف یک گونه که در گرادیانی از عرضهای شمالی زیستگاه‌های متمایزی از یکدیگر را اشغال میکنند دیده میشود. هر زیرگونه برای زمستان‌گذرانی به سوی سرزمینهای جنوبیتر عازم میشود، با این ویژگی که زیرگونه‌ای که در دورترین نقطۀ شمالی جوجه‌آوری نموده است با گذر از مناطق جوجه‌آوری سایر زیرگونه‌ها، دورترین نقطه را در جنوب اشغال میکند و برای سایر زیرگونه‌ها نیز روند مشابهی شکل میگیرد.
4) Chain migration: در این الگوی مهاجرت جمعیتهای شمالی‌تر به سوی سرزمینهای جنوبی مهاجرت نموده و جایگزین جمعیتهای جنوبی میشوند و جمعیتهای جنوبی نیز به نوبۀ خود به سوی سرزمینهای جنوبیتر مهاجرت میکنند و عرصه را برای جمعیتهای شمالی خالی میکنند.
5) Telescopic migration: جمعیتهای مختلف یک گونه که در گرادیانی از عرضهای شمالی تولید مثل میکنند، در زمستان در منطقۀ کوچکی به دور هم جمع میشوند. لذا در این سرزمینها افراد از جمعیتهای مختلف با یکدیگر مخلوط میگردند. به عبارت دیگر جمعیتهای دگرجا در تابستان به جمعیتهای همجا در زمستان تبدیل میشوند.
6) Vertical migration: برخی پرندگان تابستانها در مناطق مرتفع کوهستانی جوجه‌آوری نموده و زمستانها تا دامنه‌های کم‌ارتفاعتر پایین می‌آیند. این نوع مهاجرتهای عمودی (ارتفاعی) در مناطقی شکل میگیرد که رشته کوه‌های بزرگی موجود است.
علاوه بر مهاجرتهای مذکور، برخی جابجایی‌ها نیز، علت مهاجرت پرندگان محسوب شده و در پرندگان دیده میشود که عبارتند از:
Pelagic wandering: گاهی برخی پرندگان دریایی در خارج از دورۀ جوجه‌آوری به صورت سرگردان و آواره در مناطقی دور از نواحی ساحلی دیده میشوند. این نوع جابه‌جاییها تصادفی نیست و اغلب برای فواصل طولانی و در مسیرها و جهتهای معین انجام میشود. برخی متخصصان علت بروز چنین الگوهایی از مهاجرت را به منابع غذایی نسبت میدهند و معتقدند که پرنده در این نوع جابه‌جاییها به دنبال یافتن منابع غذایی است.
Premigratory movements: برخی از مهاجران (به ویژه آنهایی که در همان سال به دنیا آمده‌ند) در پایان دورۀ جوجه‌آوری و قبل از بازگشت به سرزمینهای زمستان‌گذرانی، به جهت‌هایی متفاوت از جهت مهاجرت به سوی سرزمینهای زمستان‌گذرانی منتشر شده و سپس دوباره به سرزمینهای زمستان‌گذرانی روی می‌ورند. با وجود اهمیت بوم‌شناختی این نوع جابه‌جایی، نظیر گسترش پراکنش گونه و جریان ژن بین جمعیتها، نمی‌توان آن را یک مهاجرت واقعی به حساب آورد حتی اگر به طور مرتب هر ساله توسط برخی از افراد جمعیت تکرار شود.
Vagrant movement: هجوم گاه‌به‌گاه برخی گونه‌ها به خارج از گسترۀ پراکنششان متفاوت از رفتار مهاجرت است. به عنوان مثال هجوم‌های دوره‌ای جغد برفی به سرزمینهای خارج از محدوۀ پراکنشش ناشی از کمبود لیمینگ (مهمترین منبع غذایی این گونه) نسبت داده میشود.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان