صنعت گردشگری به مثابه گوشت مردار!
نگاهی به بیانیه سازمان جهانی گردشگری در رابطه با ویروس کرونا:
یادداشت: محمد اسدی
این چند روز که به دنبال اظهار نظرهای منابع و مراجع موثق کشورها و سازمان‌های گردشگری بین المللی در رابطه با ویروس Covid19 بودم به مورد قابل توجه و مهمی برخوردم که با جملات زیر شروع میشود:
During times of crisis, tourism has to live up to its responsibility as an integral part of wider society. The sector must put people and their wellbeing first
عبارت بالا، پاراگراف مربوط به مسئولیت صنعت توریسم در اولین بیانیه سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) در رابطه با ویروس کرونا است. متن کامل بیانه را می توانید اینجا بخوانید:
به نظر نگارنده، این بیانیه حتی می‌تواند به عنوان یک الگوی مناسب در مورد نحوه نگارش بیانیه و البته مسئولیت‌پذیری دولتی در دانشگاه‌ها تدریس شود. در شروع بیانیه، ضمن تشکر و قدردانی از اقدامات دولت چین در مقابله با این بحران، با مردم و همچنین صنعت توریسم این کشور ابراز همراهی و همدردی شده است. در ادامه به نقش و جایگاه چین در صنعت توریسم در دنیا هم بعنوان بازار هدف و هم بعنوان مقصد راهبر پرداخته شده و با توجه به سابقه‌ای که چین در گذشته از خود نشان داده، ابراز اطمینان شده است که گردشگری چین این بحران را پشت سر گذاشته و دوباره خود را بازسازی و احیا خواهد نمود. بیانیه، در این پاراگراف خود، به عنوان یک سازمان مسئول بین‌المللی ابدا در پی بدتر جلوه دادن شرایط نبوده و به دور از هر گونه قضاوت و جانبداری، با واژگان و تعابیری مثبت و اثرگذار زمینه را برای طرح مطالب بعدی فراهم کرده است.
در قسمت بعد، یعنی جایی که قرار است به مسئولیت صنعت توریسم در این شرایط بپردازد، مسئولیت اجتماعی این صنعت را بعنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از جامعه ترسیم می‌کند. نگارنده سال‌هاست که در حوزه آموزش اکوتوریسم فعالیت می‌کنم و در تمام این مدت نیز در مورد ضرورت مسئولیت‌پذیری با دانش‌پذیران صحبت کرده‌ام. با این حال تصویری که این بیانیه از مسئولیت ارایه داد برای خودم هم بسیار قابل توجه بود و حتی تازگی داشت. هوشمندی و ظرافتی که بیانیه در نحوه بیان موضوع به کار برده است به صورتی عملی نشان می‌دهد که این مسوولیت‌پذیری، صرفا مختص یا معطوف به نهادهای تابعه نیست، بلکه بیش و پیش از هر چیز، مسوولیت‌پذیری در برابر جامعه و در برابر سلامت تک‌تک انسان‌هاست.
در این پاراگراف، نگارندگان بیانیه با ایجاز تمام و فارغ از هیجانات ناشی از بحران فراگیر کنونی، به ماهیت وجودی و ارزش‌های بنیادین سازمان خود باز گشته‌اند و مسئولیت‌های اصلی خود را به زیبایی به سلامت افراد جامعه پیوند می‌زنند.
شاید به نظر برسد که در تمجید از بیانیه اغراق می‌کنم؛ اما تکرار همین تعابیر و حتی با همین واژگان در بیانیه لغو نمایشگاه گردشگری ITB برلین و همچنین بیانیه مشترک با سازمان جهانی سلامت موید اهمیت این جملات در ساختار این بیانیه است.
در ادامه، بیانیه به نقش توریسم-tourism- در کنترل و مقابله با ویروس کرونا پرداخته و به گردشگران یادآور میشود که چه مسئولیتی نسبت به سلامت خود و جلوگیری از انتشار این ویروس دارند؛ به ویژه از آنان خواسته میشود که توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی و البته نهادهای دولتی در کشور متبوع خویش را به جد رعایت کنند. البته بیانیه از اظهار نظر قطعی مبنی بر ضرورت منع مسافرت پرهیز می‌کند که در قسمت پایانی به این موضوع خواهم پرداخت.
پاراگراف بعدی بیانیه، به آسیب‌پذیری صنعت توریسم در اینگونه شرایط پرداخته و یادآوری می‌کند که این صنعت هم اکنون هم از تاثیرات بد این شرایط صدمه دیده است؛ هرچند با قاطعیت از ابعاد این مساله سخن نمی‌گوید و بررسی دقیق تبعات و پیامدهای این بحران را به زمان دیگری موکول نموده است. در واقع با اینکار به شایعات دامن نزده و شرایط را بدتر از آنی که هست جلوه نمی‌دهد و بصورت قطعی اظهار نظری نمی‌کند، هرچند به رسم صداقت به اثرات بد آن اشاره کرده و با این اعلان، به نحوی با همه فعالان این حوزه نیز ابراز همدردی می‌نماید.
در بخش پایانی، بیانیه، حمایت و پشتیبانی کامل خود را از سازمان بهداشت جهانی، به عنوان مرجع مدیریت این بحران در دنیا اعلام می‌کند و یادآور میشود که در این شرایط فقط مراجع دارای تخصص، صلاحیت ابراز نظر در زمینه مقابله با ویروس کرونا را دارند، پس بهتر است سایرین نیز به جای پیچیدن نسخه‌های خودساخته، در کنار مراجع صلاحیت‌دار بایستند و از توصیه‌های ایشان پیروی کنند. در واقع به همین دلیل است که بیانیه از هرگونه اظهار نظر برای منع مسافرت و یا دیگر محدویت‌ها، بیشتر از آنچه سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده پرهیز می‌کند.
این سازمان حتی در بیانیه مشترک خود با سازمان بهداشت جهانی نیز به صراحت به این موضوع اشاره کرده و هرگونه تصمیم‌گیری یا محدودیتی فراتر از توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی را باعث صدمات تحمیلی بیشتر به صنعت توریسم و تجارت بین‌الملل خوانده است.
منظور از این گفتار توجه به نکات و ملاحظات لازم در نگارش یک بیانیه در زمان وقوع بحران است که بطور کلی در ایجاد زمینه و بستر مناسب، برگشت به ارزش های وجودی سازمان، تبیین جایگاه خود و مخاطبان، اعلام موضوع و دعوت از مخاطبان به همراهی در کمال سادگی و اختصار خلاصه می‌شوند.
حال این توضیحات را مقایسه کنید با بیانیه‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور. این سطح از اختلاف در لایه لایه گردشگری ما با گردشگری دنیا به همین صورت وجود دارد. بی‌توجهی به تجارب جهانی موفق و حتی ناموفق در مدیریت مقاصد گردشگری و نادیده گرفتن آن با پیچیدن نسخه‌های بومی از عمده‌ترین دلایل ناکامی ما در رشد و توسعه این صنعت پولساز و رو به رشد است. فراهم کردن شرایط با ثبات سیاسی و اقتصادی به منظور استفاده از تجارب بین‌المللی و سرمایه‌گذاری ایشان در این صنعت شرط لازم توسعه صنعت توریسم است و انتظار می‌رود وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، با پرهیز از مجادلات و جناح‌بندی‌های سیاسی، شرایط لازم را برای رشد پایدار این صنعت مهیا نماید، وگرنه حال و روز گردشگری ما همچنان که یکی از بزرگان به درستی در 15 سال پیش اشاره کردند به مثابه گوشت مردار می‌ماند و خوردنش فقط به زمان اضطرار و به مقدار ضرورت جایز است و بیش از این هم نخواهد بود.