تکامل پرندگان

بعضی وقت‌ها شنیده‌اید که می‌گویند پرندگان از نسل خزنده‌ها هستند و دلیل آن‌را فلس‌های موجود روی پای آن‌ها می‌دانند. اما باید بدانید که موجودات دیگری هستند که آن‌ها نیز از خزندگان اولیه تکامل یافته‌اند و به پرنده‌ها نزدیک‌تر هستند و اجداد آنها محسوب می‌گردند.
گاهی نیز گفته می‌شود که پرندگان هم خانواده دایناسورها هستند. در اصل چنین جمله‌ای کامل نیست و نباید گفت که پرندگان هم‌خانواده دایناسورها هستند بلکه خودشان دایناسور هستند. هر چند کمی عجیب به نظر می‌آید اما واقعیت‌های علمی به ما می‌گوید که کلیه پرندگان روی زمین تکامل یافته از گروهی از دایناسورها هستند.

دایناسورها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

• گروه Ornithischia: این دسته از دایناسورها بر روی چهار دست و پا راه می‌رفتند. دایناسورهای بزرگ جثه همگی در این گروه قرار داشتند. تمام اعضای این گروه منقرض شده و از بین رفتند.

• گروه Saurischia: اغلب اعضای این گروه از دایناسورهایی بود که بر روی دو پا و برخی روی چهار دست و پا راه می‌رفتند. این گروه شامل همه انواع دایناسورهای گوشتخوار مانند تی‌رکس، گوشت‌خواران کوچک و دایناسورها منقاردار می‌شود. بعدها دایناسورهای گوشتخوار همگی منقرض و پرندگان امروزی از دایناسورهای منقاردار تکامل یافتند.

اما قصه از کجا شروع شد؟

دایناسورها گونه بسیار متنوعی از جانداران بودند که نخستین بار حدود 230 میلیون سال پیش و در دوران تریاسیک-Triassic ازخزندگان اولیه تکامل یافته و پا به عرصه وجود گذاشتند. آن‌ها به مدت 135 میلیون سال حاکم بلامنازع غالب در خشکی‌ها بودند. پرندگان در دوره ژوراسیک-Jurassic و حدود 150 میلیون سال پیش، از نسل دایناسورها منقاردار شروع به تکامل کرده و کم‌کم به لحاظ ظاهری و ژنتیکی تغییر یافتند.
البته مدت زمان زیادی طول کشید تا گونه‌های پرندگان مختلف به شکل و شباهت امروزی به وجود بیایند. در ابتدای این پدیده تکاملی، تا ده‌ها میلیون سال پرندگان همچنان موجوداتی چنگال دار با دندان ها تیز بودند.
در 65 میلیون سال پیش برخورد شهاب سنگی عظیم بر روی کره زمین موجب به وجود آمدن ابر غلیظی از دود و مه در اطراف کره زمین گردید و موجب از بین رفتن بیش از دو سوم کلیه موجودات زنده روی زمین شد. (یکی از 6 انقراض بزرگ) دایناسورها نیز از این قضیه مستثنی نبودند و به جز گروه کوچکی از دایناسورهای منقاردار مابقی همگی از صحنه هستی محو شدند. بعدها دایناسورهای باقیمانده در این راسته به حیات خود ادامه دادند، تکامل یافته و به پرندگان امروزی تبدیل شدند.
در اصل پرندگان زنده فعلی در دنیا بیش از 100 میلیون سال قدمت دارند. یعنی پیشینه‌شان به ‌مدت‌ها پیش از انقراض بزرگ باز می‌گردد.
پرندگان تنها گروه دایناسورها بودند که توانستند تا پایان دوره کرتاسه-Cretaceous دوام بیاورند. پس درست است، پرندگان دایناسور هستند در واقع بسیاری از دیرین شناسان پرندگان را مانند دایناسورها بازمانده در نظر می‌گیرند و اعتقاد دارند دایناسورها و پرندگان باید با هم زیر یک رده زیست‌شناسی قرار داده شوند. شاید تصورش کمی سخت باشد اما، کروکودیل‌ها به لحاظ ژنتیکی نزدیک‌ترین فامیل‌های پرندگان می‌باشند.

قدیمی‌ترین پرنده دایناسور

در سال 1861 در معدن باواریا در کشور آلمان فسیلی پیدا شد که نام آن را آرکئوپتریکس-Archaeopteryx نامیدند. اهمیت این فسیل در آن بود که این اولین و در زمان خود تنها فسیلی از جانوران بود که می‌توانست چارلز داروین و طرفداران موضوع تکامل را برای اثبات نظریه‌های خود یاری کند. آرکئوپتریکس در حدود 150 میلیون سال قبل می‌زیسته است.

یکی دیگر از سنگواره‌ها که Confuciusornis نامگذاری شده است در حدود 120 تا 125 میلیون سال پیش در دوره کرتاسه زندگی می‌کرده که نسبت به آرکئوپتریکس پیشرفته‌تر بوده است. برای مثال دم استخوانی که در آرکئوپتریکس بلند بوده است در این پرنده کوتاه شده و شکل و اندازه استخوان‌هایش نیز تغییر یافته و مانند پرندگان امروزی فاقد دندان بوده است. شاه‌پرهای اولیه بال از شاه‌پرهای ثانوی بزرگتر بوده و بال‌ها شباهت زیادی به بال پرندگان امروزی داشته است. دم دارای طرح‌های بزرگی بوده است که باعث دو شکلی جنسی شده و احتمالاً در نمایشات جلب جفت کاربرد داشته است. با این وجود در مقایسه با پرندگان امروزی بسیار ساده به نظر می‌آمد. اندازه و شکل ناخن‌ها نشان می‌دهد که این پرنده علاوه بر این که روی زمین راه میرفته قابلیت جست‌زدن نیز داشته است.

خصوصیات پرندگان حد واسط

پرندگان حد واسط (پرندگان فسیل شده) خصوصیاتی شبیه به دایناسورها داشتند. از آن جمله می‌توان به امتداد ستون فقرات در انتهای بدن و داشتن دم سنگین اشاره کرد. داشتن دندان نیز از خصوصیات بارز این موجودات بود. در این گروه از پرندگان، بدن به نسبت جثه، سنگین بوده و امکان پرواز کنترل شده وجود نداشت. آنها تنها می‌توانستند روی هوا سر خورده و از جایی بلندتر به نقاط کم ارتفاع‌تر حرکت نمایند. برای بالا رفتن از تنه درختان و سنگ¬ها نیز از چنگال¬های موجود در دستان خود استفاده می‌کردند.

خصوصیت پرندگان امروزی

در بدن پرندگان امروزی ستون فقرات در انتهای کمر تمام شده و دیگر خبری از دم سنگین نیست. دندان‌ها نیز کاملاً حذف شده و در نتیجه سر و جمجمه سبک شده است. پرها نیز تکامل یافته و کارکردی بسیار حساب شده دارند. در بدن پرندگان هر چیزی که سنگین بوده و یا امکان حذف آن وجود داشته تا پرنده سبک‌تر شود، حذف شده است. به طور مثال در پرندگان قادر به پرواز، مثانه حذف گردیده است. در ماده تخمدان سمت راست تحلیل رفته و از کار افتاده است. استخوان‌ها حفره حفره شده و سبک گردیده‌اند.

در نهایت یک پرنده اندامی بسیار متناسب و جرم حجمی پایین برای پرواز دارد. آیرودینامیک بودن بدن پرنده عامل دیگری است که به بهتر پرواز کردن آنها کمک می‌کند. در مجموع پرنده را می‌توان چنین توصیف کرد؛ جانوری از شاخه مهره‌داران که خون‌گرم بوده و بدن آنها از پر پوشیده شده است. همه پرندگان همانند اجداد خود تخم‌گذار هستند و پرنده زنده‌زا در دنیا وجود ندارد.
اگرچه پرنده‌ها خون‌گرم هستند اما در تعداد اندکی از آنها حالتی شبیه به زمستان خوابی وجود دارد که اصطلاحاً به آن Torpor می‌گویند. در این حالت دمای بدن پرنده تا 15 درجه سانتی‌گراد پایین می‌آید و پرنده بدون حرکت به استراحت می‌پردازد.

دریافت مشاوره تخصصی رایگان