پوست و مو در پستانداران
پوست پستانداران
در همه مهره‌داران پوست از دو لایه پوست (Dermis) و روپوست (Epidermis) تشکیل شده است. پوست پستانداران از سایر مهره‌داران ضخیم‌تر است و چندین عملکرد مهم برعهده دارد. قسمت‌های حساس و آسیب‌پذیر داخلی را می‌پوشاند و از آنها حفاظت می‌کند، حس لامسه را به وجود می‌آورد و مو یا خز تولید می‌کند. در پستانداران دریایی نظیر نهنگ‌ها، فکها، گرازهای دریایی، شیرهای دریایی و خرس قطبی یک لایه ضخیم چربی زیر پوست (Blubber) وجود دارد که آنها را از سرما و فشار اعماق آب حفظ می‌کند. پوست علفخواران بزرگ مانند فیل‌ها و کرگدن‌ها بیشتر از 3 سانتیمتر ضخامت دارد، که آنها را در مقابل پنجه شکارچیانی مانند شیر و همچنین در مقابل نیش حشرات حفاظت می‌کند. پستانداران موها و غدد پوستی متنوعی دارند. در برخی گونه‌ها بخشهایی از پوست مانند شاخ‌ها کراتینی و سخت شده است.
انواع مو پستانداران
- موی زیرین (Underhair): موهایی نرم، کوتاه و متراکم برای عایق کردن پوست هستند. موهای زیرین یک لایه روی پوست به وجود می‌آورند که هوا را حبس میکنند. در پستانداران آبزی نظیر شنگ این لایه بسیار متراکم است به طوریکه مرطوب شدن آنها غیر ممکن است.
- موی سطحی (Guard hair): موهایی بلندتر و زبر هستند که پوست را در برابر ساییدگی و ضربات محافظت میکنند. این موها باعث به وجود آمدن رنگ عمومی بدن در پستانداران میشوند.
- موی زبر و بلند روی پوزه (Vibrissae): موهایی حساس به لرزش و لمس هستند. این موها در پستانداران آبزی مانند فکها قادر به دریافت لرزشها در اعماق آب هستند.
- خار (Spine): خارها موهای تغییر شکل یافته‌ای هستند که در خارپشت‌ها، تشیها و اکیدنه‌ها دیده میشوند. این خارها گونه را در مقابل طعمه‌خوارانش محافظت میکنند.
موریزی
موریزی (Molting) شامل ریزش موها و جایگزینی موهای جدید به جای موهای قدیمی است که در مراحل مختلف زندگی رخ میدهد و به سه نوع متفاوت تقسیم می¬شود:
- موریزی پس از شیرخوارگی (Postjuvenal molting): این نوع موریزی در جوندگان رایج است و کمی بعد از اتمام دوره شیرخوارگی اتفاق می¬افتد.
- موریزی سالانه (Annual molting): اغلب پستاندارانی که در مناطق معتدل و عرضهای شمالی زندگی می¬کنند در هر سال یک دوره موریزی دارند. فرایند ریزش مو در این نوع موریزی سریع است و در فعالیت روزانه گونه¬ها اهمیت دارد.
- موریزی فصلی (Seasonal molting): بیش از یکبار در سال رخ می¬دهد. این نوع موریزی در روباه قطبی دیده می-شود.
انواع غدد پوستی در پستانداران
در میان همه مهره‌داران، پستانداران بیشترین تنوع را در غدد پوستی دارند. این غدد به 4 نوع کلی غدد عرقی، غدد عطری، غدد چربی و غدد شیری در پستانداران دیده می‌شود.
- غدد عرقی (Sweat glands): به صورت ساده، لوله‌ای و بسیار پیچیده در اغلب پستانداران دیده می‌شود ولی در سایر مهره‌داران وجود ندارد. غده¬های عرقی آب را از بدن خارج می¬کند تا بتواند گرمای اضافی بدن را دفع کند تا دمای بدن ثابت بماند.
- غدد عطری (Scent glands): تقریباً در تمام پستانداران وجود دارند. عملکردها و محل آنها در بدن متفاوت است. مواد بودار این غدد در برقراری ارتباط با گونه¬های مشابه، در علامت‌گذاری مرزهای قلمرو، هشدار دادن و دفاع از خود به کار می‌رود. این غدد در گوشه چشم (آهوها)، گونه‌ها، بین انگشتان (گوزنها) و پایه دم (در سگ‌سانان)، مخرج، پشت سر و آلت تناسلی وجود دارند.
- غدد چربی (Sebaceous glands): این غدد نزدیک فولیکولهای مو یافت میشوند. گرچه برخی از آنها با فاصله از موها در سطح پوست حضور دارند. اغلب پستانداران در تمام سطح بدن غدد چربی دارند. غدد چربی، روغن‌های طبیعی یا موم را تولید میکنند که پوست را انعطاف‌پذیر و ضد آب نگه میدارد.
- غدد شیری (Mammary glands): غدد تولیدکننده شیر هستند و نوع تغییر شکل یافته غدد عرقی محسوب میشوند. این غدد یکی از مهمترین ویژگی‌های پستانداران نسبت به سایر مهره‌داران محسوب می‌شود.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان