طبقه‌بندی مارهای سمی بر اساس نوع سم غالب

سم مار که به آن ونوم می‌گویند، مخلوطی از مواد بیولوژیکی متشکل از پلی‌پپتیدهای آنزیمی و غیر آنزیمی است که تأثیر و عملکردشان در انسان موجب بروز مسمومیت‌های مارگزیدگی می‌شود. سم مار، مایع بیرنگ تا زرد کهربایی و گاهی متمایل به قهوه‌ای کمرنگ است که 18 تا 67 % آن را مواد پروتئینی تشکیل می‌دهد. مقدار سمی که از یک مرحله سم‌گیری از مار به دست می‌آید از چند میکرولیتر تا 6 یا 7 میلی‌لیتر متغیر است. این مقدار سم معادل کمتر از 1 میلی‌گرم تا 1.5 گرم برای هر مار محاسبه شده است. کمترین مقدار سم را از مار دریایی و بیشترین مقدار سم از مار زنگی آمریکایی به دست آمده است. تجربه نشان می‌دهد که یک مار هیچ وقت بیش از نیمی از سم خود را به شکار تزریق نمی‌کند. مقدار کشنده سم مارهای ایران (زمینی)، برای موش 20 گرمی از 4 تا 22 میکروگرم در نوسان است (هر میکروگرم معادل یک هزارم میلی گرم است). تصویر نهایی مسمومیت با سم مار، حاصل فعل و انفعالات پیچیده متقابل بین پلی‎پپتیدهای زهری با آنزیم‌های گوناگون و محیط داخلی بدن انسان است. ناگفته نماند بسیاری از فاکتورهای سم که در اعصاب، ماهیچه‌ها و خون اثر دارند در بیو شیمی، فارماکولوژی و بیولوژی مولکولی مطالعه شدنی هستند، ولی در علائم بالینی اثر محدودی دارند.

مارها را باتوجه به نوع سم غالب، که غدد سمی‌شان تولید می‌کند، به 3 دسته تقسیم می‌کنند:

• مارهای با سم عصب‌گرا

• مارهای با سم خون‌گرا

• مارهای با سم ماهیچه‌گرا

دریافت مشاوره تخصصی رایگان