عواملی که موجب کاهش جمعیت خزندگان و دوزیستان می‌شوند
انقراض پدیده‌ای طبیعی است که به طور منظم در میان گونه‌ها رخ میدهد؛ اما فعالیت‌های انسانی ممکن است سرعت آن را افزایش دهد. شکار و تخریب زیستگاه ممکن است باعث کاهش جمعیت برخی از گونه‌های خزندگان یا دوزیستان گردد. شکار خزندگان و دوزیستان ممکن است دلایل مختلفی نظیر ترس از آنها به خصوص گونه‌های سمی مار و یا جهت تجارت به عنوان حیوانات خانگی باشد. توسعه مناطق شهری نیز تأثیرات منفی خود را بر روی جمعیت خزندگان و دوزیستان نشان میدهد.
مهمترین خطراتی که خزندگان را تهدید می‌کند عبارت است از:
الف) تخریب، تغییر و تکه‌تکه شدن زیستگاه
تغییر و قطعه‌قطعه شدن زیستگاه در پی فعالیت‌های انسانی مانند از بین بردن پوشش طبیعی گیاهی جهت تبدیل به مناطق شهری، کشاورزی و یا ساخت سد است. زیستگاه‌هایی که روزگاری به صورت یکپارچه بوده‌اند به صورت قطعات مجزا در می‌آیند. در صورتی که میزان تغییرات زیاد باشد، مناطق طبیعی به صورت جزایر کوچکی در میان مناطق شهری، کشاورزی و یا حتی نواحی خشک و بی حاصل در می‌آیند. البته شایع‌ترین مثال تکه‌تکه شدن زیستگاه، جاده‌ها هستند که در بسیاری از آنها می‌توان اجساد بسیاری از گونه‌های دوزیستان و همچنین خزندگان، پستانداران و پرندگان را مشاهده نمود. تغییر، تخریب و قطعه قطعه شدن زیستگاه مهمترین عامل کاهش جمعیت خزندگان و دوزیستان در سطح جهانی است و حتی در برخی موارد باعث انقراض گونه‌های دوزیستان و خزندگان در سطح منطقه‌ای گشته است.
ب) آلودگی‌های محیط زیست
انواع بیشماری از مواد آلاینده محیط زیست مانند فلزات سنگین، سموم و پس ماندهای رادیواکتیو اثرات مستقیم و غیر مستقیم زیادی بر روی خزندگان و دوزیستان دارند. تأثیر این آلاینده‌ها به خصوص بر روی لاکپشت‌ها و کروکودیل‌ها شناسایی شده است. تخم‌های بزرگ آنها شانس بیشتری جهت آلوده شدن دارد و در بیشتر این خزندگان سازوکار تعیین جنسیت وابسته به محیط وجود دارد که این آلاینده‌ها ممکن است بر روی آن تأثیرات منفی بگذارند. همچنین کیسه‌ها و ورقه‌های پلاستیکی در آب ممکن است توسط لاکپشت‌های دریایی با عروس دریایی که یکی از غذاهای اصلی آنهاست اشتباه گرفته شده و بلعیده گردد.
ج) شکار و برداشت از طبیعت
در بسیاری از نقاط دنیا خزندگان و دوزیستان به عنوان غذا، حیوان خانگی، تحقیقات پزشکی، تحقیقات و آموزش و طعمه ماهیان استفاده می‌شوند. قورباغه‌ها یکی از بهترین نمونه‌ها برای مبانی آموزشی مخصوصا برای آموزش آناتومی و دستگاه‌های داخلی بدن محسوب می‌شوند و برای درک بهتر تکامل مهره‌داران از آنها استفاده می‌شود. یکی از بیشترین مصارف غذایی دوزیستان گوشت پای آنها است که در بسیاری از کشورهای آسیایی مقدار قابل توجهی از آن هر ساله تولید و مصرف می‌شود. حتی در اروپا نیز از قورباغه‌ای دورگه حاصل از جفتگیری نوعی قورباغه آبی با قورباغه مردابی در صنعت غذایی استفاده می‌شود.
بسیاری از مردم به دلیل ترس از مارها و سوسمارها به محض مشاهده آنها را می‌کشند و این در حالی است که تقریباً تمامی سوسمارها و بیشتر مارها کاملاً بی خطرند.
نگهداری از خزندگان به عنوان حیوان خانگی دهه 90 میلادی در جهان رایج گردید و امروزه به نقطه‌ای رسیده است که به عنوان یک صنعت به آن اشاره می‌شود. متاسفانه بخشی از نیاز بازار به صورت غیر قانونی از طبیعت صید می‌گردد و از آنجا که گونه‌های کمیاب در بازار قیمت بیشتری دارند، تاثیر منفی این کار بر روی گونه‌های کمیاب بیشتر است.
د) تغییرات آب و هوایی
تغییرات آب و هوایی مانند گرمایش جهانی و باران‌های اسیدی تاثیر بسزایی بر کاهش جمعیت و انقراض بسیاری از گونه‌های دوزیستان و خزندگان دارد. حتی گرم کردن آب به عنوان بخشی از فرآیند خنک کردن انرژی هسته‌ای کارخانه‌ها اثرات نامطلوبی بر خزندگان و دوزیستان داشته است. چنان که این تغییرات بر رفتارهای تولید مثلی، تولید مثل موفق، باروری بالا، ایمنی در برابر بیماری‌ها بخصوص بیماری‌های قارچی و باکتریایی و افزایش حساسیت خزندگان و دوزیستان در برابر آلاینده‌های شیمیایی تاثیر می‌گذارد.
ه) اشعه UV-B
UV-B یکی از انواع اشعه‌های یو وی است که در دهه‌های اخیر در سطح اتمسفر افزایش یافته و به طور مستقیم با کاهش رشد، کاهش و غیر فعال کردن سیستم ایمنی و همچنین در کنار آلاینده‌های شیمیایی موجب مرگ و کاهش جمعیت این گروه از جانوران شده است.
و) بیماری‌ها
از دیگر عوامل مهم کاهش جمعیت دوزیستان شیوع نوعی بیماری قارچی موسوم به Chytridiomycosis است که عامل آن یک پاتوژن قارچی به نام Batrachochytrium dendrobatidis است. این پاتوژن موجب نابودی صدها گونه در نقاط مختلف جهان شده که به عقیده برخی دانشمندان یکی از بدترین و یا به عبارتی وخیم‌ترین رکوردهای تاریخی نابودی تنوع زیستی در نوع خود به حساب می‌آید.
ز) ناهنجاری‌ها
افزایش تغییر شکل گونه‌ها که به عبارت بهتر می‌توان آنها را ناهنجاری نامید در جمعیت‌های طبیعی، یکی از عوامل مهم کاهش افراد جمعیت است که در سال‌های اخیر نیز افزایش چشمگیری داشته است و به عنوان یکی از مسائل مهم محیط زیست اخیر بشمار می‌آید.
ح) معرفی گونه‌های جدید به محیط
گونه‌هایی که بطور عمدی یا غیر عمد به محیط جدیدی معرفی می‌شوند معمولاً به دو شکل بر گونه‌های بومی تاثیر می‌گذارند یا خود از آنها تغذیه می‌کنند و یا با گونه بومی رقابت کرده و گونه مهاجم به دلیل ویژگی و یا ویژگی‌هایی که به آن گونه امکان برنده شدن در این رقابت را میدهد باعث کاهش و یا از بین رفتن جمعیت گونه‌های بومی می‌گردد.
گونه R ana catesbeiana وBufo marinus دو گونه معروف هستند که به بسیاری از نقاط جهان معرفی شده و مشکلاتی را ایجاد نموده‌اند. گونه اول بیشتر برای پرورش و استفاده به عنوان غذا و گونه دوم برای کنترل جمعیت حشرات به برخی نقاط از جمله استرالیا معرفی شده بود.
با استفاده از روش‌های زادآوری در اسارت، معرفی مجدد گونه به زیستگاه اصلی و حذف گونه‌های غیر بومی از زیستگاه به عنوان راهکارهایی در حفظ و افزایش افراد جمعیت یک گونه می‌تواند موثر باشد. البته باید گفت مهمترین راه حل در کنار تمامی این راه حل‌ها کاهش تخریب محیط زیست و حفظ زیستگاه اصلی است.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان