شناخت ماهیان آب‌های داخلی ایران
آب‌های داخلی ایران شامل دو حوضه عظیم در شمال و جنوب و چندین حوضه کوچک و بزرگ داخلی است. با احتساب گونه‌های جدید گزارش شده در چند سال اخیر از کپورماهیان، رفتگرماهیان و لوچ ماهیان، تاکنون بیش از 200 گونه ماهی آب شیرین و لب شور از ایران گزارش شده است که حدود 163 گونه (در 25 خانواده و 15 راسته) از آنها در آب‌های داخلی وجود دارد. منظور از ماهی‌های آب‌های داخلی، ماهی‌هایی هستند که به طور دائمی و یا به صورت مهاجر به منظور تولیدمثل و تغذیه وارد رودخانه‌ها و مناطق نسبتاً بالادست می‌شوند. بنابراین، گونه‌های ساکن دریای مازندران یا آنهایی که در دهانه رودخانه‌ها و تالابهای منتهی به دریا دیده می‌شوند، در این مجموعه قرار نمی‌گیرند. حدود 20 گونه در دریای مازندران وجود دارد، تعدادی نیز در دهه‌های پیش به صورت موردی گزارش شده که هیچگاه بعداً دیده نشده‌اند. از بین 163 گونه مشاهده شده، بیشترین آنها به ترتیب متعلق به کپورماهیان با 87 گونه، لوچ ماهیان با 20 گونه و گاوماهیان با 10 گونه است. در بین خانواده‌های موجود در ایران، 13 خانواده تنها دارای یک گونه و 4 خانواده تنها دارای 2 گونه هستند.
خشکسالی‌های چند سال اخیر، حیات آبزیان بسیاری را به مخاطره انداخته است و در فصل تابستان به دلیل برداشت آب به منظورهای کشاورزی، از بسیاری از رودخانه‌های اصلی ایران جز نام و خاطره‌ای برجای نمی‌ماند. آلودگی، صید بی‌رویه، سدسازی‌های غیراصولی و تخریب زیستگاه، عوامل دیگر کاهش ماهی‌هاست. با این حال، به نظر می‌رسد اغلب این ماهی‌ها توانسته‌اند خود را با شرایط جدید وفق داده و همچنان به حیات خود ادامه دهند.
در یکی دو قرن اخیر، ماهی‌شناسان اروپایی متعددی به مطالعه ماهی‌های آب‌های داخلی ایران پرداخته‌اند که در این بین می‌توان به Bruun & Kaiser (1944)، Banarescu & Nalbant (1966) و Bianco & Banarescu (1982) اشاره نمود. اما، یکی از اولین مطالعات مدون در مورد ماهی‌های آب شیرین ایران و کشورهای همسایه، مربوط به ماهی شناس روسی Berg است که در نیمه اول قرن بیستم صورت گرفته است. وی تعداد زیادی ماهی نامبرده است که بسیاری از آنها، بعداً به عنوان زیرگونه یا اسامی مترادف شناخته شده اند. با این حال هنوز یکی از منابع مرجع برای شناسایی ماهی‌های منطقه است. دو تز نیز در دانشگاه‌های آمریکا، در مورد ماهی‌های ایران صورت گرفته است. اما، شاه بیت مطالعات ماهی شناسی ایران، مربوط به ماهی‌شناس کانادایی، برایان دبلیو کد است که یکی از پرکارترین ماهی‌شناسان در زمینه ماهی‌های ایران بوده و مرجعی بین‌المللی در این مورد محسوب می‌شود. خوشبختانه، در سال‌های اخیر، مطالعات بسیاری توسط دانش‌پژوهان داخلی انجام شده است.
کتاب ماهیان آب‌های داخلی ایران (عبدلی، 1387) اولین کتاب جامع و مصور به زبان فارسی است که به معرفی 140 گونه از ماهی‌های آب‌های داخلی پرداخته و همچنان مرجع علاقمندان به این زمینه است.
در ادامه و برای آشنایی علاقه‌مندان این حوزه، ابتدا در خصوص عناوین زیر، مطالبی بیان شده و سپس ماهیان آب‌های داخلی ایران معرفی شده‌اند.
- رده‌بندی ماهیان آب‌های داخلی ایران
دریافت مشاوره تخصصی رایگان