طبقه‌بندی کانی‌ها

همه کانی‌های موجود، بطور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند که با کلیک بر روی هرکدام می‌تواند به خصوصیات و کاربرد کانی آشنا شوید. این دو دسته عبارتند از:

سیلیکات‌ها

با توجه به این که بخش عمده‌ای از پوسته زمین از دو عنصر اکسیژن و سیلیسیوم تشکیل شده است، عمده‌ترین کانی‌های سازنده پوسته زمین، سیلیکات‌ها هستند. سیلیکات‌ها حدود ٨٧ درصد پوسته زمین را تشکیل می‌دهند. ساختمان اولیه همه سیلیکات‌ها را ساختمان‌های چهار وجهی حاصل از اکسیژن و سیلیسیوم تشکیل می‌دهد. این چهار وجهی‌ها که ترکیب آنها SiO4 است، به دلیل این که از چهار اکسیژن اطراف Si فقط 4 ظرفیت آن‌ها خنثی می‌شود، لذا دارای 4 ظرفیت منفی آزاد است و می‌تواند یون‌های دارای بار مثبت را در اطراف خود جمع کند. این یون‌های مثبت باعث اتصال این چهار وجهی می‌شود.

غیرسیلیکات‌ها

با وجود این که کانی‌های غیر سیلیکاته از کانی‌های سیلیکاته بیشتر هستند، اما حجم کمی از پوسته زمین را به خود اختصاص داده‌اند. برخی از این کانی‌ها، در مقیاس وسیع وجود دارند و می‌توانند سنگ‌ساز باشند. این دسته از کانی‌ها اغلب به صورت کانی‌های فرعی در سنگ‌هایی که عمدتاً از سیلیکات‌ها درست شده‌اند، یافت می‌شوند. کانی‌های غیرسیلیکاته از نظر اقتصادی بسیار اهمیت دارند، زیرا منابع فلزی و غیرفلزی معدنی از آن‌ها به دست می‌آید.
گروه‌های اصلی کانی‌های غیر سیلیکاته عبارتند از:

• عناصر

این کانی‌ها در واقع از یک عنصر، خصوصاً عناصری که میل واکنشی ندارند. اعضای این گروه از کانی‌ها، گرچه نقش چندانی در ساختمان پوسته زمین ندارند، ولی اغلب کانی‌های با ارزشی هستند. جلای فلزی، قابلیت انعکاس، چگالی نسبی بالا و قابلیت هدایت الکتریکی و حرارتی زیاد، از ویژگی‌های این کانی‌ها است. عناصر اغلب به صورت‌های گوناگون دیده می‌شوند. به طور مثال کربن به دو صورت الماس و گرافیت یافت می‌شود. از عناصر فلزی می‌توان به طلا، پلاتین و مس و از کانی‌های عنصری غیرفلزی می‌توان به گرافیت، الماس و گوگرد اشاره کرد.

• اکسیدها (ترکیب با اکسیژن)

کانی‌های اکسیدی در حدود 150 عدد هستند و در مجموع درحدود 17 درصد از پوسته زمین را به خود اختصاص داده‌اند. در بین این کانی‌ها، بخش عمدهای را اکسید سیلیسیوم (SiO2) به خود اختصاص داده است. اغلب کانی‌های این گروه در سطح زمین پایدار هستند و هوازدگی بر روی آنها تأثیر ندارد. این کانی‌ها اغلب سختی بالایی دارند و اغلب در بخش‌های فوقانی پوسته که دسترسی زیادتری به اکسیژن دارند، یافت می‌شوند. کانی‌هایی که در این گروه شاخص هستند، عبارتند از: هماتیت (Fe2O3) و مگنتیت (Fe3O4)

• سولفیدها

این گروه از کانی‌ها از پیوند عناصر فلزی با عنصر گوگرد تشکیل می‌شوند. جلای کانی‌های سولفیدی اغلب فلزی، کدر و دارای سختی پایین (بین 2 تا 4) و چگالی نسبی بالا هستند. گالن (PbS (Galena)) و پیریت (FeS2) نمونه‌هایی از این دسته هستند.

• کربنات‌ها

این گروه از کانی‌ها در اثر ترکیب میان بنیان CO3 با کاتیون‌های فلزی ایجاد می‌شود. بسیاری از کانی‌های کربناته، به خصوص کلسیت CaCO3 که جزء کانی‌های سنگ‌ساز محسوب می‌شود، جزء کانی‌های شاخص این گروه محسوب می‌شود. کانیهای این گروه رخ خوب و رنگهای روشن دارند و کلسیت و آراگونیت که هر دو دارای ترکیب مشابه هستند و فقط سیستم تبلور آنها متفاوت است، از فراوان‌ترین کانی‌های این گروه است که هر دو با اسید کلریدریک واکنش می‌دهند. از دیگر کانی‌های کربناته که به وفور یافت می‌شود، دولومیت (کربنات کلسیم و منیزیم) است.

• هالیدها

این کانی‌ها بر اثر ترکیب میان عناصر فلزی با عناصری مانند کلر، فلوئور و یا ید ایجاد می‌شوند. در میان این سه عنصر، کلریدها از تنوع بیشتری برخوردارند. کانی‌های این گروه اغلب در سیستم کوبیک (مکعبی) متبلور می‌شوند. این کانی‌ها در آب حل می‌شوند و اغلب طعم‌دار هستند و سختی و چگالی کمی دارند. برعکس فلوئوریدها از روی سختی زیادشان مشخص می‌شوند. نمک طعام (NaCl) و فلوئوریت (CaF2) دو کانی از این گروه هستند. بطور کلی این دسته از کانی‌ها، از نظر اقتصادی با ارزش هستند و در صنایع شیمیایی، آهن و فولاد و شیشه‌سازی مصرف می‌شوند.

• سولفات‌ها

سولفات‌ها، کانی‌هایی هستند که از ترکیب فلزات با بنیان شیمیایی SiO4 تشکیل می‌شود. کانی‌های این گروه در طبیعت فراوان است. از ویژگی‌های این گروه از کانی‌ها رنگ روشن، سختی کم (کمتر از 4) و چگالی کم -به جز موارد استثنا- است. از مهم‌ترین کانی‌های این گروه می‌توان به گچ (ژیپس) ((H²O)CaSO4,2) اشاره نمود.

• فسفات‌ها

این کانی‌ها در وجود بنیان شیمیایی PO4 با هم مشترکند. این کانی‌ها اغلب سختی بالایی ندارند و به آسانی در اسیدها حل می‌شوند. از مشهورترین کانی‌های این گروه فیروزه است.

دریافت مشاوره تخصصی رایگان