معرفی سنگهای شاخص در سنگهای رسوبی
الف) سنگهای تخریبی
کنگلومرا: کنگلومراها شامل قطعات درشت سنگ (بیش از 2 میلیمتر) که با خمیره‌ای از جنس کلسیت یا کوارتز احاطه شده‌اند. دانه‌ها اغلب گرد شده‌اند. قطعات تشکیل دهنده کنگلومرا ممکن است از هر جنسی باشد، اما مواد مقاومی مانند کوارتز بیشتر در آنها یافت می‌شود. در بعضی از رسوبات نیز قطعات سنگ آهک، گرانیت یا سنگهای دیگر فراوان است. تنها عواملی که می‌توانند قلوه سنگها و قطعات بزرگ سنگ را حمل کنند، آب‌های پر سرعت، یخ و نیروی جاذبه است. مه‌ترین نقطه تشکیل کنگلومرا مخروط افکنه، بستر رودها و سواحل دریا است.
بِرِش: بِرِش نوعی سنگ تخریبی دانه درشت است که قطعات تشکیل دهنده آن زاویه‌دار است و اثر سایش چندانی در آنها آشکار نیست. مواد سازنده بِرِش از جورشدگی و یکدستی خوبی برخوردار نیست و بین آنها را زمینه‌ای دانه ریز پر می‌کند. بِرِش‌ها بیشتر در محل یخچال‌ها، از لغزش مواد در دامنه کوه و ریزش‌های دیگر تشکیل می‌شوند. حرکت در امتداد سطوح گسل نیز مولد نوعی بِرِش است که مواد سازند آن در فضاهای خالی و حفره‌های فرو می‌ریزد.
ماسه سنگ: ماسه سنگها از جمله سنگهای رسوبی تخریبی هستند که قطر بیشتر دانه‌های آنها بین 0.00256 تا 2 میلیمتر است. دانه‌ها معمولاً گرد شده‌اند. اثرات سایش را نشان می‌دهند. کوارتز معمولاً کانی فراوان این سنگها را تشکیل می‌دهد. اما فلدسپات، گرونا، میکا و سایر کانی‌ها هم ممکن است به مقادیر مختلفی در آنها یافت شوند. سیمان ماسه سنگها بیشتر از جنس کلسیت، کوارتز یا اکسید آهن است. ماسه سنگها بیشتر لایه‌لایه هستند و بسته به وجود ناخالصی‌ها و نوع سیمان، به رنگ‌های نخودی، قرمز، قهوه ای، زرد و یا سبز دیده می‌شوند.
شِیل: شِیل ها سنگهای تخریبی دانه‌ریزی هستند که قطر ذرات سازنده آنها کمتر از 1.256 میلیمتر است. این سنگها اصولاً ورقه ورقه یا به صورت لایه‌های نازک هستند. این خصوصیت آنها را در نمونه‌های کوچک و دستی و مقاطع میکروسکوپی هم می‌توان مشاهده کرد. مواد اصلی سازنده شیل، کوارتز، میکا و کانی‌های رسی است. این سنگها معمولاً در محیط‌های مردابی و باتلاقی، آب‌های کم تحرک و دور از ساحل، دشت‌های سیلابی و دریاچه‌ها که انرژی مکانیکی در آنها کم است، تشکیل می‌شوند.
ب) سنگهای شیمیایی
سنگ آهک: سنگهای آهکی، سنگهای رسوبی هستند که بیش از 50% حجم آنها را کربنات کلسیم تشکیل می‌دهد. ناخالصی‌ها که ممکن است مقدارشان تا 50% برسد، عبارتند از رس، کوارتز، اکسید آهن، قطعات سنگها و مواد دیگر. کلسیت ممکن است به طور شیمیایی یا آلی رسوب کند، یا آن که منشاء تخریبی داشته باشد. اقسام بسیار گوناگون سنگ آهک بر اساس بافت یا خصوصیات پر اهمیت دیگر طبقه‌بندی می‌شوند.
کوکینا: کوکینا نامی است که به سنگی آهکی و سست، پر حفره و با سیمان ضعیف داده شده است که تقریباً به طور کامل از صدف یا قطعات صدف تشکیل شده است. بدین ترتیب، کوکینا نوع ویژه‌ای از سنگهای تخریبی است که در آن، قطعات سازنده، خود از درون محیط رسوبی منشاء می‌گیرند و حاصل فرسایش یافتگی و انتقال مواد از نقاط دیگر نیستند.
تراورتن: تراورتن کربنات کلسیمی است که در غارها و چشمه‌ها رسوبگذاری شده است. این سنگ اصولاً نواری است و لایه‌های تیره و روشن متناوب در آن دیده می‌شود که حاصل مقادیر اندک ناخالصی از موادی مانند اکسید آهن، مواد آلی، اکسید منگنز و ... در حین دوره‌های متوالی رسوبگذاری است. استالاگتیت و استالاگمیت‌های بر جای مانده در غارها از اقسام تراورتن هستند. از آنجا که مقدار تراورتن در روی زمین زیاد نیست و بیشتر آن چه هست به دوره‌های اخیر مربوط می‌شود، از لحاظ زمین شناسی اهمیت چندانی ندارند.
سنگ گچ: سنگ گچ نوعی رسوب شیمیایی است که تقریباً بطور کامل از کانی ژیپس تشکیل شده است. رنگ طبیعی آن سفید است، اما ممکن است به رنگ‌های زرد و یا قرمز کمرنگ هم یافت شود. ژیپس معمولاً توده‌ای شکل است، اما لایه‌های نازک آن را که با نفوذ رس در بعضی از نقاط تشکیل می‌شود می‌توان یافت. ژیپس حاصل تبخیر آب‌های شور دریاچه‌ها و دریاهای گرم در خلیج‌های بسته است و بدین ترتیب، می‌تواند مشخص‌کننده آب و هوای خشک یا نیمه خشک در زمان تشکیل باشد.
سنگ نمک: سنگ نمک از کانی هالیت حاصل می‌آید. بلورهای این کانی ممکن است دانه ریز، متوسط یا درشت باشند. معمولاً بی‌رنگ هستند، اما وجود ناخالصی‌هایی از جنس اکسید آهن و رس، آن را به رنگ قرمز درمی‌آورد. سنگ نمک از لحاظ منشا به سنگ گچ می‌ماند. رسوبات نمک در نقاط مختلف کشور ما یافت می‌شود. یکی از خاصه‌های مهم و جالب توجه سنگ نمک این است که در دما و فشار نسبتاً پایین روان می‌شود به طوری که رسوبات نمک موجود در اعماق زیاد ممکن است بالا بیایند و به صورت گنبدمانندهایی در سطح زمین ظاهر شوند.
چرت و فلینت: چرت و فلینت (سنگ چخماق)، سنگهای سیلیسی شیمیایی فراوانی هستند. رنگ آنها ممکن است سفید یا خاکستری، سبز، آبی، قرمز، زرد یا سیاه باشد. چرت و فلینت معمولاً به صورت گرهک‌هایی در داخل سنگ آهک یافت می‌شوند و ممکن است پوششی سفید به خود بگیرند.
زغال سنگ: زغال‌سنگ متشکل از بازمانده‌های گیاهی کاملاً تغییر یافته است. این سنگ تیره و غیر‌متبلور است و به رنگ‌های قهوه‌ای روشن تا سیاه دیده می‌شود. تشکیل زغال‌سنگ نتیجه مدفون شدن تورب است (تورب بازمانده گیاهانی است که به صورت ناقص تجزیه شده‌اند به عبارتی دیگر تورب زغال نارس است) و طبقه‌بندی آن بر اساس درجه تغییر یافتگی صورت می‌گیرد. وارد آمدن مداوم فشار و حرارت بر تورب، باعث تشکیل لیگنیت (زغال قهوه ای)، زغال بیتومینی (نرم) و آنتراسیت (زغال سخت) می‌شود
دریافت مشاوره تخصصی دوره راهنمایان طبیعتگردی