شناخت فرهنگ ایل شاهسون‌

عید فطر و عید قربان در نزد شاهسون‌ها محترم بوده و نماز عید را به جماعت می‌خوانند. شاهسون‌ها در روز عید، قربانی کرده و به دیدن بزرگان و ریش سفیدان اُبه می‌روند. شاهسون‌ها نوروز را هم همانند سایر اقوام ایران جشن می‌گیرند.

موسیقی ایل شاهسون

نوازندگان شاهسون را عاشیق‌لار می‌نامند. اینان اشعار و داستان‌هایی که بیشتر دارای مضامینی حماسی و عاشقانه هستند و یا در وصف مردانگی، شرافت و وطن‌پرستی سروده شده‌اند را با نوای سازی زهی به نام چُگور می‌خوانند. بسیاری از داستان‌های فولکلور شاهسون‌ها در بین تمامی ترک‌زبانان ایران اعم از شاهسون‌های بغدادی، ترک‌های قشقایی و یا ایلات ترک‌زبان خمسه فارس مشترک است. از جمله می‌توان به داستان حماسی کوراوغلو، داستان عاشقانه اصلی و کرم، گراییلی و ... اشاره نمود.

معیشت ایل شاهسون‌

معیشت شاهسون‌های کوچ‌نشین همانند سایر کوچ‌نشینان ایران بر پایه دامداری استوار است، البته در سال‌های اخیر در جلگه‌های اطراف ارس و دشت مغان کشاورزی رونق بیشتری داشته است و باعث شده تا خانوارهای بیشتری یکجانشین شوند.

دریافت مشاوره تخصصی رایگان

صنایع دستی ایل شاهسون

صنایع دستی شاهسون‌ها شامل انواع دست‌بافته‌هایی همانند گلیم، جاجیم، نمو، باستریخ و انواع فرش است که برای استفاده‌های گوناگون همانند زیرانداز، مفرش، کیسه نگهدارنده گندم، خورجین، نمکدان، زین اسب و ... توسط زنان و دختران هنرمند شاهسون بافته می‌شوند. در میان این بافته‌ها باید به وَرنی اشاره نمود. ورنی نوعی گلیم است که جزو هنرهای دستی خاص شاهسون بوده و در نزد سایر عشایر دیده نمی‌شود. باستریخ نوار بافته شده از پشم یا کرک بز است که برای بستن پالان اسب و الاغ و انواع نقش و نگاردار آن برای محکم کردن چوب‌های آلاچیق مورد استفاده قرار می‌گیرند.

چادر ایل شاهسون

چادر شاهسون‌های شمال غرب برخلاف چادرهای ایلات مرکز، غرب و جنوب کشور، سیاه چادر نبوده بلکه نمدی سفید رنگ و از پشم گوسفند است. چادر کوچ‌نشینان شاهسون از خانواده چادرهای اوبه‌ای و در 2 گونه نیم‌کروی و دالانی شکل ساخته می‌شود و غالباً دارای پوششی از نمد سفید رنگ به نام آق‌کئچه است که به مرور بر اثر چربی ناشی از دود اجاق تیره شده (قرا کئچه) و ضد آب می‌گردد. چادر نیم‌کروی را آلاچیق و چادر دالانی شکل را کومه می‌نامند که از آلاچیق کوچک‌تر و ساده‌تر است و امروزه استفاده بسیار عمومی‌تر داشته و به جای نمد از برزنت برای پوشش آن استفاده می‌شود.

سلسله مراتب ایل شاهسون

مجموعه چند خانوار که آلاچیق‌ها و یا کومه‌های خود را در کنار یکدیگر برپا می‌دارند و با هم اردوی کوچکی را تشکیل می‌دهند، اُبه می‌نامند که یک واحد گله‌داری بوده و چراگاه‌های مشخص و مشترکی دارند.
افراد عضو اُبه عموماً با هم خویشاوند هستند اما اُبه می‌تواند به عنوان یک واحد اجتماعی-مکانی نیز باشد. یعنی خانواده‌هایی که دارای چراگاه‌های مشترکی بوده و از گوبک‌ها و یا تیره‌های جداگانه هستند، در کنار یکدیگر و در یک اُبه قرار بگیرند. محلی که اُبه در آن قرار می‌گیرد و چادرها در آنجا برافراشته می‌شود، یورد نام دارد که با سنگ‌چین‌های هلالی شکل محدوده آن مشخص می‌شود.
در راس هر اُبه آق‌سقل قرار دارد که ریش سفید اُبه است و در نزد افراد اُبه جایگاه اجتماعی خاصی داشته و از احترام افراد برخوردار است. آق سقل سرپرستی ابه را بر عهده داشته و چگونگی چرا، تعیین زمان کوچ و امور مربوط به گله و سایر مسایل ابه را انجام می‌دهد.
پس از مجموعه اقدامات دوران پهلوی اول و سپس پهلوی دوم که منجر به برچیده شدن عناوین و جایگاه‌هایی چون ایل‌بیگی، خان، بیگ و ... گردید، امروزه آق سقل‌ها مهم‌ترین نقش را در هدایت جامعه ایلی برعهده دارند.
از مجموع چند ابه، واحد بزرگ‌تری به نام گوبَک به وجود می‌آید که واحد اجتماعی-دودمانی بوده و تمامی افراد عضو آن دارای جد مشترکی هستند. رده‌های اجتماعی-سیاسی بالاتر از گوبک، به ترتیب تیره، طایفا (طایفه) و اِل است.
ایل شاهسون برخلاف سایر ایلات همانند بختیاری‌ها و قشقایی‌ها که دارای رهبری متمرکز بوده‌اند، به صورت اتحادیه‌ای از طوایف اداره شده و دارای رهبری متمرکز نبوده‌اند و تنها برخی روسای قدرتمند طوایف که بَگ نامیده می‌شوند، در بعضی دوران‌ها موفق شده‌اند با روسای سایر طوایف اتحاد برقرار کرده و قدرت بیشتری به دست آورند. از جمله این خوانین قدرتمند می‌توان به رحیم‌خان چلبیانلو اشاره نمود که در دوران انقلاب مشروطه، خود در تهران در خدمت محمدعلی شاه بود و به مخالفت و جنگ با مشروطه‌خواهان پرداخت.

در ارتباط با عشایر شاهسون‌ به مباحث زیر خواهیم پرداخت

- پراکندگی ایل شاهسون‌
- زبان و مذهب ایل شاهسون‌
- فرهنگ ایل شاهسون‌
- پوشاک ایل شاهسون‌