معرفی گونه هدهد Eurasian Hoopoe
نام فارسی: هدهد
نام علمی: Upupa epops
نام انگلیسی: Eurasian Hoopoe
نام‌های محلی: ترکی (بوب بو)، کردی (په پو سیمان)، گیلانی (شانه به سر)، سیستانی (شونِ سَرَک)، لری (مرغ سلیمان)
ویژگی‌های ظاهری گونه هدهد
گونه هدهد طول بدن 26 تا 28 سانتی‌متر و گستردگی بال‌ها 42 تا 46 سانتی‌متر است. تنها عضو خانواده هدهدها در ایران و پرنده‌های آشنا برای عموم مردم است. نر و ماده همشکل و فاقد تغییرات فصلی هستند. پرنده بالغ سر و بدن قهوه‌ای مایل به صورتی كمرنگ دارد. منقارش باریک، دراز و تا حدودی خمیده به سمت پایین و خاكستری رنگ است. كاكل زیبایی متشكل از پرهای بلند بلوطی رنگ با لكه‌های سیاه و سفید در انتها دارد كه هنگام هیجان آن را برمی‌افرازد. روی تنه، بال‌ها و دم نوارهای پهن سیاه و سفیدی دارند كه در پرواز به خوبی نمایان است.
پرنده ماده در ناحیه سینه قهوه‌ای‌تر و انتهای پوشپرهای گلو مایل به سفید است. پرنده نابالغ كمرنگ‌تر از بالغ‌ها است و در سر و گردن و سینه رنگ قهوه‌ای مایل به صورتی را ندارد. برخلاف بالغ‌ها رو تنه و روی بال‌ها نوارهای پهن كرم‌رنگ دارد و رنگ سیاه‌پرها جلای کمتری نشان می‌دهد. منقارش نیز كوتاه‌تر است و خمیدگی كمتری دارد.
در دوره راهنمایان طبیعت‌گردی و بومگردشگری درباره حیات وحش ایران و گونه‌های مختلف پرندگان ایران صحبت می‌شود، در صورت علاقه‌مندی به دریافت اطلاعات دوره می‌توانید از طریق لینک زیر اقدام نمایید.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
ویژگی‌های زیستی گونه هدهد
گونه هدهد در اراضی بایر با درختان مسن پراکنده، پارک‌ها، بوته‌زارها، باغ‌ها، جنگل‌های تنک، حاشیه درخت‌زارها و اطراف شهرها و روستاها به سر می‌برد. معمولاً به صورت انفرادی، گاهی جفت و در زمان مهاجرت در دسته‌های كوچک دیده می‌شود. پروازی بسیار آرام و موجی‌شكل با بال‌زدن‌های نامنظم و تا حد زیادی شبیه به خروس كولی دارد. به خوبی روی زمین راه می‌رود و از حشرات بزرگ به ویژه لارو و نمف آنها تغذیه می‌کند. گاهی نیز با منقار دراز خود در زمین نرم، سرگین حیوانات، زباله و حتی لاشه جانوران به صید حشرات می‌پردازد.
تولید مثل: جوجه‌آوری از اواخر فروردین و با تشكیل قلمرو آغاز می‌شود. تک‌همسر است و آشیانه‌اش را درحفره‌های موجود در درختان، بین كپه‌های سنگ، شكاف ساختمان‌های قدیمی و خرابه‌ها بنا می‌كند و آن را با پر، پشم، خار و خاشاک و سایر مواد گیاهی می‌پوشاند. معمولاً 5 تا 8، گاهی تا 12 تخم بیضی، صاف، به رنگ خاکستری، زرد كمرنگ، زیتونی یا سبز كمرنگ و به ابعاد 17.9 × 25.9 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها 15 تا 16 روز به طول می‌انجامد. جوجه‌ها در بدو تولد عريان، ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدين هستند. پرورش جوجه‌ها 26 تا 29 روز طول می‌كشد و تا مدتی پس از آن همچنان توسط والدین مراقبت و تغذیه می‌شوند.
زیستگاه، پراکندگی و فراوانی گونه هدهد در ایران
گونه هدهد تابستان‌گذران و مهاجر عبوری معمول كشور است. تعداد کمی از آنها زمستان را در اراضی پست جنوب از استان خوزستان تا جنوب استان سیستان و بلوچستان گاهی نیز در نواحی جنوبی دریای خزر باقی می‌مانند.
وضعیت حفاظتی گونه هدهد
گونه هدهد در فهرست پرندگان حمایت شده جهانی و ملی قرار ندارد. پرنده هدهد در طبقه کمترین نگرانی (Low Concern) شناخته شده است.
طبقه بندی گونه هدهد
نیم‌رخ سایه پرنده هدهد
صدای پرنده هدهد
صدای پرنده ی نر، شبیه « پو – پو- پو- » شنیده می‌شود و گاهی نیز مانند جی جاق شبیه «ته رر»، به گوش می‌رسد.
مشاهده در تهران
زمان حضور: بهار و تابستان
مکان مناسب تماشا: پارک‌های جنگلی بزرگ شهر و مزارع و باغ‌های جنوب تهران
زادآوری: این گونه در تهران زادآوری دارد.
هدهد در فرهنگ و باور مردم
در افسانه‌های یونان ترِاوس (پسر آرس همسر پرونس) به خواهر همسر خود فیلوملا علاقمند می‌شود و پس از اینکه با او رابطه برقرار نمود زبان او را قطع می‌کند تا حرفی نزند و به همسرش پرونس می‌گوید که خواهرش مرده است، فیلوملا مخفیانه بر روی پرده‌ای به خواهر خود نامه می‌نویسد و گناه و جرم ترِاوس را فاش می‌کند، در مقابل پرونس، ایتیس فرزندی را که از ترِاوس داشته می‌کشد و گوشتش را به عنوان غذا به همسر خود (ترِاوس) می‌دهد و وقتی ترِاوس متوجه می‌شود سعی می‌کند هر دو خواهر را بکشد اما هر 3 توسط خدای خدایان به پرنده تبدیل می‌شوند ترِاوس هدهد می‌شود، پرونس بلبل (مرغ هزار دستان) می‌شود که هر روز صبح برای غم از دست دادن پسرش آواز می‌خواند فیلوملا پرستو می‌شود و از آنجایی که زبان نداشته است نمی‌توانسته آواز بخواند و صدای لرزان پرستو به خاطر این می‌باشد.
داستان هدهد قاصد پیغمبر سلیمان در قرآن مشهور است. نامه پیغمبر سلیمان برده به مملکت سبأ برای "ملکه بلقیس".
ملکه بلقیس به اعیان دربار خود گفت یک نامه گرامی به پیش من انداخته شده است واین نامه از طرف سلیمان است. بلقیس خط را خوانده مشاورین و اهل دربار خود را جمع کرده گفت که "این خط به یک طریق عجیب و غریب از طرف یک پادشاه بسیار ارجمند (سلیمان) به من رسیده است. این نامه بنام "خدای بخشنده مهربان" آغاز شده است. گمان نمی‌رود که چنین نامه مختصر و جامع و با عظمت را در دنیا کسی نوشته باشد مطلب این بود که در مقابل من نبردآزمایی سودی ندارد، خیر شما در این است که اسلام را قبول کنید. این داستان مشهور است در قرآن کریم.
در منطق الطیر، نوشته‌ی عطار نیشابوری، هدهد به عنوان مرغی خردمند، راهبر دیگر مرغان به سوی سیمرغ می‌شود.
در شعر کلاسیک چینی هدهد به عنوان نماد پیام‌آور آسمانی شناخته می‌شود، که خبر بهار را می‌آورد. در چین به خاطر زیبایی منحصر به فرد این پرنده آن را پرنده فرخنده‌ای می‌دانند.
در گویش فرانسه کلمه "dupe" برای هدهد نیز استفاده می‌شود به معنی انسان کودن و احمق چون این پرنده از نظر ظاهر احمق به‌نظر می‌رسد.
هدهد و خون آن در قرون وسطی باختری جزء ابزار جادو بوده است و برای پیشگویی استفاده می‌شده است. در کتاب "پرنده سیاه کوچک" بیل اُدیه، به شوخی گفته شده که هدهدها فقط در چمن‌زارهای حاکمان دیده می‌شوند.
سایر اعضای این خانواده را بشناسیم
- گونه هدهد
Morphological characteristics: 26-28 cm length and 42-46 cm wingspan. The only member of Coraciidae in Iran and very well-known. Sexes similar with no seasonal variation. Adult shows pale pink-brown head and body. Grey bill narrow, long, and slightly downcurved. Crown with crest of long chestnut feathers with black and white patches on ends, erectable when excited. Upperparts, wings, and tail show broad black and white bars, well visible in flight. Female browner on breast and whitish on tips of throatcoverts. Juvenile duller than adult, with no vinous-brown tinge on head, neck, and breast. Also shows broad creamy bars on upperparts and wings and less black gloss on feathers. Bill shorter and less decurved.
Biological characteristics: Prefers barren fields with scattered mature trees, parks, bushlands, orchards, light forests, woodland fringes, and outskirts of towns and villages. Usually solitary, sometimes in pairs, forming small flocks on migration. Flight very gentle and undulating with erratic wing-beats, very similar to Northern Lapwing Vanellus vanellus. Forages for large insects and especially larvae and nymph mainly by walking on ground or by inserting bill into soft soil, animal dung, garbage, and even carcass. Breeding starts mid-April. Monogamous and territorial. Nest in tree-hole, stone wall, or crevice in old buildings and ruins, lined with feathers, wool, grass, and other plant material. Usual clutch 5-8, sometimes up to 12, elliptical smooth eggs, grey, pale yellow, olive, or pale green, 25.9 ×17.9 mm in size. Eggs hatch after 15-16 days. Chicks altricial and nidicolous. Fledging period 26-29 days, still fed and cared for by parents for a longer time.
Distribution and abundance: A common summer visitor and passage migrant. Small numbers winter in southern lowlands from Khuzestan to Siatan-Baluchestan, some also remain in the south Caspian region.
Conservation status: This bird is not listed in the global or national protected species.