تزیینات در معماری ایرانی؛ کاشی کاری
اولین نمونه‌های آجرهای لعاب‌دار در چغازنبیل دیده شده‌است. استفاده از کاشی از زمان هخامنشیان و ساسانیان رواج داشته و در دوران اسلامی این هنر به اوج خود رسیده‌است. در میان هنرها و فنون، کاشی‌کاری هنر ممتازی است که گوناگونی و تنوع بسیاری دارد. این تنوع در قالب 5 گروه بزرگ کاشی‌کاری، می‌باشد که عبارتند از:
- کاشی تراشیده (معرق)
- کاشی درهم (معقلی)
- کاشی زیررنگی
- کاشی هفت رنگی
- کاشی‌کاری با کاشی نره
در اینجا شرح کوتاهی از 3 نوع متداول‌تر آن را می آوریم:
کاشی معرق
کاشی‌کاری به شیوه معرق اندکی پس از رواج کاشی یک رنگ در معماری ایران از دوره سلجوقی مورد استفاده قرار گرفت. در این نوع کاشی‌کاری قطعات ریز کاشی را که به شکل‌ها و رنگ‌های مختلف مطابق طرح و نقشه بریده شده را کنار هم می‌چینند. این نوع از کاشی‌کاری در ابتدا در کنار قطعات گچ‌بری به کار می‌رفت. اوج هنر کاشی‌کاری معرق متعلق به اواخر دوره ایلخانی، دوره تیموری و صفوی می‌باشد. بناهایی چون مسجد شیخ لطف‌الله، مسجد امام، مسجد جمعه اصفهان و مدرسه چهار باغ از شاهکارهای این سبک کاشی‌کاری می‌باشند.
کاشی هفت رنگی
در این نوع کاشی‌کاری، ابتدا خشت‌ها را کنار هم می‌چینند، طرح را روی خشت‌هایی که از پیش رنگ زمینه طرح روی آن‌ها داده شده‌است، نقاشی می‌کنند. خشت‌های رنگ‌آمیزی شده را در کوره گذاشته، لعاب می‌دهند. پس از پخته شدن، رنگ‌ها ظاهر می‌شوند و کاشی‌ها را در جای مورد نظر قرار می‌دهند. این روش در اواخر دوره تیموری رواج یافت.
کاشی درهم (معقلی)
از کنار هم قرار گرفتن بریده‌هایی از کاشی با رنگ‌های ساده، در کنار بریده‌هایی از آجر، طرح‌های هندسی گوناگونی را شکل می‌دهند که کاشی چون نگینی در میان آجرچینی به کار گرفته می‌شود. یکی از کهن‌ترین نمونه‌های آن مناره مسجد جامع دامغان در برج خواجه اتابک کرمان به کار رفته‌است.
روش‌های اجرای تزیینات در سبک معماری ایرانی:
- کاشی کاری
- گچ کاری یا گچ بری
- آجر کاری
- سنگ کاری (حجاری)
دریافت مشاوره تخصصی رایگان