انسان‌ها از آغاز کوشیده‌اند تصویرى از مکان جغرافیایى زندگى خود و نیز آنچه در مسیر سفرهاى زمینى و دریایى دیده‌اند در ذهن ثبت کنند. آنها به منظور پایاتر نمودن این تصاویر، با استفاده از ابزارهاى ابتدایى خطوط نمادینى بر روى دیواره‌ی غارها و پوست درختان حک کرده‌اند که در واقع تجلى برداشت ذهنى از محیط زیست ایشان بوده است.
با گذشت زمان و افزایش دانش و ظرفیت تولیدى انسان، ابزارهایى براى اندازه‌گیرى فاصله‌ها ابداع شد و با رواج سفرهاى طولانى نیاز به ثبت مرزها و مناطق جغرافیایى تشدید گردید و از محیط به منطقه، سرزمین و قاره و سرانجام به تمام سیاره گسترش یافت. عمده ابزار این عمل، نقشه و قطب‌نما است و کار با آنها نیازمند آموزش و تمرین است تا منجر به تعیین مسیر و جهت صحیح شده و امکان خطا کاهش یابد، این تمرینات عمدتاً بین نظامیان رایج بوده است، تا آنجا که جهتیابی به عنوان یک ورزش، جایگاهی بین عامه پیدا می‌کند.
جهتیابی، همان پیدا کردن مسیر مشخص با استفاده از نقشه و قطب‌نماست و امروزه با تأسیس فدراسیون بین المللی جهتیابی و تعمیم آن به همه علاقه‌مندان، این رشته به یک ورزش پایه و مفرح تبدیل شده و به دلیل بالا بردن توانایی‌های جسمی و ذهنی، طی سال‌های اخیر مورد توجه کشورهای مختلف قرار گرفته و امید می‌رود که در ایران نیز رایج گردد.
یکی از رشته‌های این ورزش، جهتیابی برای کودکان است که با توجه به حساسیت‌های ویژه این بخش اجرای این ورزش مستلزم رعایت نکات روانشناختی این گروه سنی و مراقبت‌های بیشتر حین انجام است.
ورزش جهتیابی برای کودکان
طبق تعریف، ورزش جهتیابی همان پیدا کردن مسیر مشخص با استفاده از نقشه و قطب‌نماست. در این ورزش کودکان می‌توانند با همراه داشتن نقشه که تعدادی هدف بر روی آن مشخص شده و پیدا کردن مسیرهای مرتبط، اهداف که همان نقاط کنترل هستند را جستجو و پیدا کند.
ورزش جهتیابی صرفا فعالیتی نیست که تنها نیاز به قدرت و توانایی‌های جسمی داشته باشد بلکه استفاده از مهارتهای ذهنی را نیز می‌طلبد. بکارگیری این مهارت‌ها بر عهده مربیانی است که در طول انجام ورزش در کنار کودکان حضور دارند، آنها باید بتواند استراتژی‌های از قبل تعیین شده در مورد چگونگی پیشروی، گذر از موانع و موفق شدن در بازی را برای کودکان روشن و مشخص سازند. از آنجایی که در حین پیمایش یک رهبر جهت تصمیم‌گیری و دنبال کردن مسیر وجود دارد، باعث میگردد که کودکان یاد بگیرند برای حضور و موفقیت در هرگونه فعالیت تیمی علاوه بر تلاش فردی پیروی از رهبر، امری ضروری است و با توجه به اینکه جهتیابی یک بازی مسابقه‌ای است، ممکن است لازم باشد فرد راهنما بخشی از زمان خود را صرف فکر کردن نماید، لذا در این زمان دیگر افراد تیم باید در تصمیم‌گیری مشارکت نمایند تا اینکه تصمیم‌گیری در سریع‌ترین زمان ممکن انجام شود، بنابراین مهارتهای تصمیم‌گیری کودکان ارتقا می‌یابد، به خصوص در مواردی که تصمیم‌گیری‌ها در شرایط حساس و استرس‌زا می‌باشد.
اهمیت ورزش جهتیابی
جهتیابی ورزشی علمی و از جمله فعالیت‌های بسیار سودمند خانوادگی است که علاوه بر تاثیرات مثبت جسمی و روحی که بر کودکان و والدین می‌گذارد، به طور مستقیم با تصمیم‌گیری‌های صحیح و همچنین توانمندسازی افراد در زندگی نیز مرتبط می‌باشد. به طور کلی سه فاکتور مهم در این ورزش مطرح است:
- سلامت کامل جسمانی
- تبحر در نقشه‌خوانی و استفاده از ابزارها
- تصمیم‌گیری در شرایط سخت
از آنجایی که ورزش جهتیابی یک فعالیت سرگرم کننده در فضای باز است، در آن می‌توان تمام خانواده را درگیر کرد. همچنین در طول رویداد فرصتی برای رقابت سالم بین کودکان و خانواده‌های دیگر بوجود می‌آید. که در نتیجه باعث میگردد کار تیمی خوبی صورت پذیرد و نتایج خوبی را به همراه داشته باشد. این ورزش قویاً می‌تواند افراد را گرد هم آورد و پیوند بین والدین و فرزندان ها را نیز محکم‌تر سازد. به علاوه مزیت‌های متعددی برای مسابقه و رقابت در یک محیط باز و طبیعی وجود دارد. می‌توان گفت که این ورزش همچنین تصمیم‌گیری در کودکان را تشویق می‌کند و علاوه بر آن باعث ایجاد مهارت خواندن نقشه و مهارتهای پیمایش میگردد، که ممکن است در سایر زمینه‌های زندگی مفید باشد. در اصل، ورزش جهتیابی یک تمرین سالم برای مغز و بدن است.
در طول اجرای ورزش جهتیابی علاوه بر تفریحی که برای کودکان فراهم میگردد، تأثیرگذاری چشمگیری بر پیشرفت شخصیتی آنها مشاهده میشود. این فعالیت دامنه وسیعی از مزایا را در خود پنهان دارد که ممکن است برخی از آنها آگاهی نداشته باشند.
یکی دیگر از مزایای ورزش جهتیابی این واقعیت است که به ایجاد عزت نفس کمک می‌کند و در پیشرفت و بهره‌مندی از شجاعت بسیار کاربرد دارد. زیرا در طول این فعالیت ورزشی نیاز است که شرکت کننده‌ها از مسیرها، جنگل‌ها و پارک‌های مختلف عبور کنند. آنها به جای اینکه در معرض ترس و تردید قرار گیرند، یاد می‌گیرند که شجاعت و اعتماد بنفس خود را حفظ کنند و بتوانند از کل مسیر به ویژه هنگام مواجهه با مشکلات و مسیرهای پیچیده‌تر عبور کنند.
همچنین این ورزش فرصت را برای یادگیری منابع جدید باز می‌کند. ورزش جهتیابی شامل استفاده از تکنیک‌های ناوبری، نقشه‌ها و قطب‌نما میشود همچنین برنامه‌ریزی نیز جزئی از این فعالیت است. علاوه بر این، یادگیری این مهارت‌ها نه تنها در طول فعالیت‌های جهتیابی مفید خواهد بود بلکه می¬تواند در روزهای عادی زندگی یا حتی در مواقعی که امداد و نجات لازم باشد نیز به کار رود.
ورزش جهت¬یابی تمرین نظم و انضباط است که در کارهای روزمره یک شخص، کاملاً اساسی است. این نظم و انضباط می¬تواند جسمی، احساسات و حتی رویکردهای ذهنی باشد. ورزش جهت¬یابی حتی به بهبود مهارت های اجتماعی کودکان بسیار کمک می¬کند، چرا که امکان ایجاد روابط با سایر شرکت کنندگان و ایجاد رفاقت با آنها در طول مسابقات وجود دارد. همچنین از آنجایی که اجرای این ورزش معمولا در محیط باز و طبیعی انجام می¬شود، باعث افزایش آگاهی کودکان و والدین در مورد اهمیت طبیعت و حفاظت از محیط زیست است. از آنجا که آنها در طول دوره خود به کشف طبیعت می¬پردازند، جهت¬یابی به آنها این امکان را می¬دهد که خود دلایل اهمیت و مراقبت از محیط زیست را درک نمایند. در نهایت با پایان این فعالیت کودکان یاد می¬گیرد که چگونه با همکاری و انجام کار تیمی، در کنار بهره¬گیری از مهارت های فردی می¬توانند به موفقیت برسند.
چنانچه بخواهیم لیستی از فواید ورزش جهت¬یابی را به طور مختصر بیان کنیم، می توان به موارد ذیل پرداخت:
- محیطی امن و سرگرم کننده را فراهم می¬کند که در آن کودکان ماجراجویی کنند.
- یک فعالیت عالی و مناسب در فضای باز برای کل خانواده است.
- یک ورزش پرماجرا و چالش برانگیز است که رشد جسمی و فکری را فراهم می¬کند.
- به پیشرفت آگاهی مکانی کودکان کمک می¬کند.
- دویدن را با تصمیم¬گیری و ماجراجویی ترکیب می¬کند.
- به کودکان اجازه می¬دهد در یک محیط کنترل شده، بتوانند به تنهایی و به دور از خانواده حضور یابند.
- کودکان را به آشتی با طبیعت تشویق می¬کند.
- کودکان در مورد حومه شهر و محیط زندگی خود آموزش می¬بینند.
- کودکان یاد می¬گیرند که نقشه¬ها را بخوانند و بر اساس آن حرکت کنند و مسیر خود را بیابند.
- علاوه بر همه این موارد آموزشی است سرگرم کننده و مهیج!
نتیجه گیری
جهت¬یابی یک ورزش ماجراجویانه هیجان انگیز است که کودکان را به دویدن وادار می¬کند و فرصت¬های بزرگی برای یادگیری آنها فراهم می¬سازد. در این ورزش همزمان با یادگیری نشانه های توپوگرافی نقشه، کودکان می¬آموزند با قطب¬نما و اندازه¬گیری فواصل بیشتر آشنا شوند. جهت¬یابی همچنین یک راه بزرگ برای آشنایی با جغرافیا است، به طوری که کودک می¬تواند بخش¬هایی از شهر یا ناحیه¬ای که قبلاً ندیده است را مشاهده کند.
ورزش جهت¬یابی به صورت یک مسابقه بین دوندگان همراه با نقشه¬ای که علامتگذاری شده است انجام می¬شود و در این مسابقه دوندگان باید نقاط از قبل مشخص شده را پیدا کنند. تیمی که تمام نقاط علامت گذاری شده بر روی نقشه را به ترتیب در کوتاه¬ترین زمان ممکن پیدا می¬کند برنده است. نقشه¬ها و قطب¬نما ها نقش مهمی را در این ورزش ایفا می¬کنند و فرصت خوبی را برای یادگیری کودکان فراهم می-سازند. کودکان ایده پیدا کردن نقاط در طول مسیر را دوست دارند و به نوعی به عنوان نقاطی برای دست¬یابی به گنج نگاه می¬کنند. نقاط نقشه در مسیر با پرچم های نارنجی و سفید پنهان می¬شوند و پیدا کردن آنها را مهیج می¬کند.
همچنین ورزش جهتیابی یک فعالیت با نشاط و جدید است و در آن مهارتهای جسمی و روانی کودکان تقویت و افزایش می‌یابد و کودکان با حضور در طبیعت می‌تواند روحیه تیمی و سلامتی جسمانی خود را تقویت نمایند. و در نهایت سه فاکتور اصلی که در این رشته مورد توجه قرار می‌گیرد: سلامت کامل جسمانی، تبحر در نقشه‌خوانی، استفاده از ابزارها و تصمیم‌گیری در شرایط سخت آموزش داده میشود.
نویسندگان: مسعود پورعلی، سجاد زارعیان و زهرا قیامی
کانون خانواده سبز طبیعت
منابع:
کتاب نقشه خوانی و ناوبری زمینی، با کاربرد در گردشگری، مهندسی، امور نظامی و جهت¬یابی در شب و روز، ترجمه و تالیف : مهندس فاروق مظلومی، انتشارات مهکامه
www.aeorienteering.com/orienteering-for-kids
www.jahatyabi.ir
www.figure.net
www.primarytimes.co.uk
www.pnwo.org
www.chap.sch.ir
www.jahatyabi.ir
www.orienteering.sport
www.homeschooling.com/orienteering-for-kids
دریافت مشاوره تخصصی رایگان