سفر در رودخانه‌ها از هزاران سال قبل به‌منظور شکار، جابجایی و یا مهاجرت انجام می‌شده و همیشه جزیی از زندگی انسان بوده است.

اولین قایق‌های ساخته شده در دوران پیش از تاریخ بسیار ساده بودند. آن‌ها از مواد طبیعی موجود در طبیعت مانند چوب یا علف‌های رودخانه‌ای که به شکل حصیر در می‌آمدند ساخته می‌شدند.
می‌دانیم که درهزاره اول پیش از میلاد در منطقه میان رودان (mesopotomia) ، آشوریان از شناورهای بادی برای حمل و نقل و جابجایی و لشکرکشی استفاده می‌کردند که با استفاده از پوست دباغی شده که با هوا پر می‌شد و قرار گرفتن یک سطح چوبی ساخته شده از کنار هم قرار گرفتن تنه درختان، بر روی آن ساخته می‌شد. آشور باتیپال در سنگ نگاره‌ای در خصوص فتح شهر کارکمیش هیتی‌ها می‌نویسد: "از فرات که در حال طغیان بود عبور کردم. از پوست بز استفاده کردم و به خاک کارکمیش رسیدم." قایق‌های بادی پوست حیوانات در حال حاضر نیز در چین و هند استفاده می‌شود.
در ایران نیز سفرهای رودخانه‌ای از زمان پیدایش تمدن بر پایه کشاورزی وجود داشته که به‌منظور شکار و جابجایی استفاده می‌شده است. به‌طور مثال می‌توان از استفاده عشایر از قایق برای عبور از رودخانه‌ها در مسیر کوچ سالیانه‌شان اشاره کرد.

رفتینگ جدید یا رودگردی که امروزه می‌شناسیم برای اولین بار در سال 1842 در آمریکا ابداع شد: هنگامی که ستوان جان فرومنت (Lt. john Fremont) تصمیم به اکتشاف در رودخانه کولورادو گرفت. او به همراهی هوریس اچ دی (Horise.h.day) قایقی طراحی نمودند که متشکل از چهار تیوب لاستیکی در طرفین و یک پارچه برزنتی در کف بود.
تلاش‌های دیگری نیز در این میان صورت گرفت. به‌طور مثال در 1869 زمانی که سرگرد جان وزلی(major john Wesley) 10 نفر را در یک سفر اکتشافی علمی با قایق های چوبی در رودخانه‌های گرین و کولورادو رهبری نمود.
در دهه 1940 اولین سفر رودخانه‌ای رفتینگ توریستی در رودخانه سالومون انجام شد. با پایان جنگ جهانی دوم سفرهای رودخانه‌ای بیشتری نیز در قسمت های غربی آمریکا انجام شد.
با این حال در دهه 1960 بود که رفتینگ در آب‌های خروشان به یک فعالیت تفریحی برای عموم تبدیل شد. در ابتدا از قایق‌های نظامی برای این منظور استفاده می‌نمودند اما سرانجام قایق‌های بادی مدرن جایگزین تجهیزات نظامی شدند.

رفتینگ چیست؟

• رفتینگ به‌عنوان یک رشته ورزشی

رفتینگ از ورزش‌های آبی و یک ورزش رقابتی و کاملا تخصصی می‌باشد و فعالیت‌هایی که در این زمینه اتفاق می‌افتد، توسط فدراسیون بین‌المللی رفتینگ برنامه‌ریزی و کنترل می‌شود.

رفتینگ ورزشی در چهار رشته اصلی انجام می شود

1. Sprint: در واقع رقابت با زمان است.تیمی که کمترین زمان را ثبت کرده باشد برنده می‌شود. زمان تقریبی مسابقه 1 تا 3 دقیقه است.
2. Head to head (H2H): در این نوع از رقابت‌ها، قایقرانان در دو تیم روبرو هم، با یکدیگر به رقابت می‌پردازند و تیمی که سریع‌تر مسیر مسابقه را به پایان برساند برنده است.
3. Slalom: تکنیکی‌ترین و چالشی‌ترین بخش مسابقات رفتینگ بوده و حدود 30 درصد از امتیاز کل را به خودش اختصاص می‌دهد. این سری از مسابقات سطح بالایی از تکنیک و کارگروهی را می‌طلبد تا شرکت کنندگان بتوانند از گیت‌ها و رپیدهای قدرتمند مسیر عبور کنند.
4. Down river race: پر طرفدارترین شاخه رقابت‌های رفتینگ است. زمان تقریبی مسابقات 20 تا 60 دقیقه می باشد و تیمی که کمترین زمان را ثبت کند برنده مسابقه می‌باشد‌.

که این رقابت‌ها در حال حاضر در تیم‌های 4 و 6 نفره انجام می‌شوند ولی در آینده ممکن است این رقابت‌ها در غالب تیم‌های دو نفره نیز انجام شوند.

• رفتینگ به‌عنوان وسیله ای برای جستجو و نجات

تیم‌های نجات حرفه‌ای در عملیات‌های جستجو و نجات سیل و نجات در رودخانه‌ها، از قایق رفتینگ استفاده می‌کنند. خیلی از قایقرانان رفتینگ در دنیا از مهارت و تخصصشان در کار امداد و نجات استفاده می کنند. در ایران نیز قایقران‌های رشته رفتینگ در عملیات‌های امداد و نجات سیل به صورت داوطلبانه با سازمان امداد و نجات همکاری می‌کنند.

• به‌عنوان فعالیت گردشگری آبی

رفتینگ به‌عنوان یک فعالیت گردشگری در زیر شاخه فعالیت‌های ماجراجویانه و سفرهای آبی قرار می‌گیرد که با استفاده از قایق و تجهیزات مخصوص انجام می‌شود. هدایت قایق و گردشگران توسط راهنمای حرفه‌ای رفتینگ که دوره‌های تخصصی رفتینگ را گذرانده و دارای دانش و تجربه کافی است صورت می‌پذیرد.

رفتینگ در رودخانه‌های خروشان نیاز به دانش، مهارت و تجربه بسیار دارد. چرا که در برخی نقاط در رودخانه‌ها خطرات متعددی از جمله جریان‌های آبی خطرناک، موانع و ... وجود دارند. قایقرانی در رودخانه‌های خروشان فقط توسط تیم‌های حرفه‌ای امکان پدیر است، و در غیر این صورت می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

خوشبختانه این رشته در دنیا پیشرفت بسیار زیادی داشته و راهنمایان حرفه‌ای رفتینگ با دانش هیدرولوژی (علم شناسایی و تشخیص جریان‌های آبی و آب خروشان) می‌توانند با رعایت اصول ایمنی و با مهارت زیاد، در رودخانه‌ها سفرهای ماجراجویانه ایمنی اجرا کنند.

درجه سختی رفتینگ

طبق سیستم بین‌المللی درجه‌بندی امواج رودخانه‌ها، امواج از نظر درجه سختی به 6 سطح مختلف تقسیم می‌شوند:

• Grade 1

-عبور بدون محدودیت
-جریان و موج‌های منظم
-رپیدهای کوچک
-موانع ساده
-ریسک پایین

• Grade 2

-عبور بدون محدودیت
-جریان‌ها و موج‌های نامنظم
-رپیدهای متوسط
-متوقف کننده، ادی Eddy، گرداب‌های کوچک
-منطقه‌های پر فشار
-موانع ساده و پرش‌های کوچک
-ریسک پایین

• Grade 3

-مسیر قابل تشخیص
-موج‌های غیر قابل پیشبینی زیاد
-رپیدها، متوقف کننده، ادی (جریان های آبی که بعد از مانع ها تو رودخونه ایجاد میشود)، گرداب و محدوده‌های پرفشار بزرگ
-تخت سنگ‌های جدا شده در طول مسیر
-موانع متعدد و پرش‌های کوچک

• GRADE 4

-مسیر همیشه قابل تشخیص نیست
-معمولا بازرسی مسیر لازم است
-رپید، ادی، متوقف کننده، گرداب ومحدوده های تحت فشار سنگین و ادامه دار
-تخته سنگ های رها شده در آب
-پرش های کوچک و موانع متعدد
-تخت سنگ های مسدود کننده جریان همراه با حریان های زیر آبی
-ریسک متوسط تا بالا

• Grade 5

-مسیر بسختی قابل تشخیص است
-بازرسی مسیر ضروریست
-رپید، متوقف کننده، ادی، گرداب و نواحی پر فشار بشدت سنگین
-مسیر‌های باریک
-گرادیان‌ها-Gradiant و پرش‌های پرشیب با دسترسی دشوار
-ورود به خشکی دشوار است
-ریسک بالا

• Grade 6

-عموما غیر ممکن
-احتمالا قابل پیمایش در لول‌های خاص آب
-ریسک بالا

قایقرانی در رودخانه‌های خروشان بسیار جذاب است و مانند دیگر فعالیت‌های ماجراجویانه مخاطراتی نیز به همراه دارد. به همبن دلیل برگزار کنندگان رفتینگ دوره‌های مختلفی را گذرانده و حین سفر از تجهیزات خاصی استفاده می کنند.

راهنمای رفتینگ به کسی گفته می‌شود که پس از گذراندن دوره‌های مختلف در زمینه هدایت قایق در رودخانه، امداد و نجات رودخانه‌ای، شنا در رودخانه، کمپینگ، اکوتوریسم و ... و پشت سر گذاشتن مراحل سخت کارورزی به عنوان سکان‌دار در قایق‌های رفتینگ و یا کایاک نجات، هدایت و حفاظت از جان مسافران را بر عهده دارد.

لازم است علاقمندان مراحل مختلف را پشت سر بگذرانند تا بتوانند به عنوان راهنمای رفتینگ آغاز به کار نمایند.

شرایط شرکت در دوره راهنمایان رفتینگ

مرحله اول- قبولی در آزمون‌های ورودی:
- مصاحبه
- در مرحله مصاحبه صلاحیت متقاضی مورد نظر باید برای این کار ثابت شود. تست‌هایی که در این مرحه می‌گیرند شامل: شنا در آب‌های آرام م متلاطم است.

مرحله دوم-شرکت در دوره راهنمایان رفتینگ سطح 3
مدت زمان دوره 60 ساعت است که به صورت یک هفته آموزش در کنار رودخانه انجام میشود. آموزش‌ها در رودخانه‌ای با امواجی در سطح 3 تا 4 نظیر رود ارمند در استان چهارمحال و بختیاری یا سزار در استان لرستان و یا سفیدرود در گیلان برگزار خواهد شد.

رفتینگ، یا اصطلاحی که خیلی ها به آن نسبت داده اند "ورزش خیس"

پس، از یک چیز باید اطمینان داشت: از سر تا نوک انگشتانتان خیس خواهید شد. به همین منظور انتخاب صحیح پوشش چه برای حفظ نکات ایمنی و چه برای حفظ سلامتی ضروری می‌باشد.

لباس رفتینگ: لباسی که برای رفتینگ انتخاب می‌کنیم چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟ انتخاب نوع پوشش با توجه به فصل و ویژگی‌های رودخانه‌ها می‌تواند متفاوت باشد. به‌طور مثال در فصول گرم می‌توان از لباس‌های تک لایه و خنک استفاده نمود و در زمستان، لباسی که انتخاب می‌کنیم باید در برابر سرما و آب مقاومت بیشتری داشته باشد.

مهمترین نکته در انتخاب پوشش رفتینگ، اجتناب از پوشیدن لباس‌های نخی(cotton) می‌باشد. وقتی که پارچه نخی خیس شود، خاصیت گرم کنندگی اش را از دست می‌دهد و باعث ایجاد احساس سرما در گردشگر یا قایقران می‌شود. پارچه هایی که از فابریک‌های صنعتی تولید شده اند،مانند: پلی اتیلن، ابریشم یا کاپلین جزو بهترین گزینه‌ها می‌باشند زیرا گرمای بدن را جذب نمی‌کنند و گردشگر یا قایقران را گرم نگه میدارند. حتی زمانی که کاملا خیس شده باشند.

کفش رفتینگ: انتخاب کفش مناسب نیز از نکات حایز اهمیت می باشد. کفش‌های مخصوص قایقرانی در رودخانه و یا کتانی‌های پارچه‌ای ، بهترین گزینه برای رفتینگ است. صندل‌های طبیعتگردی و دمپایی برای سفرهای رودخانه توصیه نمی‌شوند. زیرا نمی‌توانند از آسیب پا در برخورد با سنگ‌های ساحل یا درون آب و سایر موانع جلوگیری کنند و ممکن است در میان آب‌های خروشان از پا کنده شود.

برای تضمین سلامتی ، استفاده از کلاه ایمنی و جلیقه مخصوص رفتینگ برای گردشگران و قایقران‌ها الزامی می‌باشد.
در هوای سرد می‌توان از وت سوت wet suit یا درای سوت dry suit استفاده کرد.

تجهیزات رفتینگ که راهنمایان رفتینگ استفاده می‌کنند به شرح زیر هستند

جلیقه مناسب نجات مجهز به دم گاوی
کلاه ایمنی
چاقوی رودخانه
سوت رودخانه
طناب پرتابی نجات
کیت نجات شامل کارابین، قرقره، طناب پروسیک و ابزار قفل شونده
کیف کمک‌های اولیه
کیف تعمیرات قایق
کیف و یا جعبه ضد آب
تلمبه

ماهان حاجی‌عباسی

کانون گردشگری آبی طبیعت

دریافت مشاوره تخصصی رایگان