راسته خرگوش‌ها (ORDER LAGOMORPHA)
رده‌بندی و تنوع خرگوش‌ها
امروزه 80 گونه در راسته خرگوش‌ها شناسایی شده است که در 2 خانواده و 13 جنس جای گرفته‌اند. خانواده پایکاها کوچک جثه و شبیه به جوندگان هستند و وزن‌شان کمتر از 500 گرم است. خانواده ديگر، خرگوش‌ها هستند که وزن‌شان به 5 کیلوگرم نيز می‌رسد. از راسته خرگوش‌ها در ایران تاکنون 2 خانواده پایکاها و خرگوش‌ها و 3 گونه گزارش شده‌است.
فراوانی و پراکندگی خرگوش‌ها
جمعیت‌های بومی خرگوش‌ها در تمام قاره‌ها به جز استرالیا و قطب جنوب یافت می‌شوند. اما توسط انسان به استرالیا و بسیاری از جزایر اقیانوسی معرفی شده‌اند. خرگوش‌ها در ایران تقریباً در تمام مناطق حضور دارند.
آناتومی خرگوش‌ها
در گذشته خرگوش‌ها يكی از زير راسته‌های جوندگان محسوب می‌شدند، ولی تحقيقات مرفولوژی و خون‌شناسی روشن كرد كه اين جانوران به سم‌داران نزديكی بيشتری دارند تا جوندگان. يكی از وجوه تمايز خرگوش‌ها از جوندگان، داشتن 2 جفت دندان پيشين در فک بالا است (2 دندان بزرگ‌تر در جلو و جفت كوچک‌تر در پشت آنها قرار گرفته‌اند). در صورتی كه در جوندگان فقط 1 جفت دندان پيشين وجود دارد.
خصوصیات مشترک بین اعضای راسته خرگوش‌ها
پوشش بدنی بلندی دارند، موها صاف و نرم و گوش‌ها در مقایسه با بدن بزرگ‌تر است. چشم‌ها طوری قرار گرفته‌اند که میدان دید وسیع داشته باشند. جانورانی کوچک تا متوسط جثه هستند. دم‌های کوتاه و ابتدایی دارند. در هر آرواره 2 جفت دندان پیشین دارند یکی بزرگ و دیگری کوچک که بلافاصله در پشت دندان پیشین بزرگ واقع شده است و در سراسر عمر جانور رشد می‌کنند. برعکس جوندگان که فقط سطوح جلوی دندان مینا دارد، در خرگوش‌ها دور تا دور دندان پوشیده از مینا است. مینای دندان خرگوشیان 1 لایه است. خرگوش‌ها داری پاهای بلند عقبی هستند که کمک می‌کند سریع بدوند. کف پای اعضای این راسته از پستانداران پوشیده از مو است. خرگوش‌ها در زمانی که آرام حرکت می‌کنند کف‌رو و هنگامی که سریع حرکت می‌کنند پنجه‌رو هستند. تمام اعضای این راسته غددی در چانه، گونه‌ها یا کشاله ران دارند که دارای یک سری مواد بودار است و آن را در هنگام تمیز کردن روی پوست خود می‌مالند. برخلاف خرگوش‌ها، پایکاها کوچک جثه، دارای پاهای کوتاه و برای زندگی در چمن‌زار و زیستگاه استپی سازگاری پیدا کرده‌اند. دم تقریباً از بین رفته و گوش‌ها کوتاه و گرد است.
زیست‌شناسی و بوم‌شناسی
رفتار خرگوش‌ها: پایکاها 2 نوع رفتار متفاوت براساس محل زندگی از خود نشان می‌دهند. پایکاهایی که در حفره زندگی می‌کنند غیراجتماعی هستند. اين پایکاها عادت دارند كه تونل یا نقب حفر کنند. 2 نوع از انواع پایکاهای آمریکای شمالی و تقریباً نیمی از گونه‌های آسیایی به صورت اجتماعی در صخره‌ها و تخته سنگ‌ها زندگی كرده و تونل حفر نمی‌کنند. خرگوش‌ها معمولاً انفرادی و قلمروطلب هستند. افراد این راسته از ادرار و مدفوع برای پیغام‌های بویایی استفاده می‌کنند. عمدتاً جانورانی بی‌صدا و ساکت هستند و فقط تعداد کمی از اعضای راسته خرگوش‌ها صداهای خفیف جيغ مانند تولید می‌کنند.
تولیدمثل خرگوش‌ها: با وجود میزان بالای مرگ و میر، به طرز خارق‌العاده‌ای تولیدمثل می‌کنند. بیشتر گونه‌ها نسبتا زود به بلوغ جنسی می‌رسند. دوران بارداری کوتاه و حدود 40 روز در خرگوش‌ها و 30 روز در دیگر جنس‌ها است.
رژیم غذایی در خرگوش‌ها: دندان‌های پيشين همانند جوندگان در تمام طول عمر حيوان در حال رشد است. خرگوش‌ها برخلاف جوندگانی برای گرفتن غذا از دست‌ها استفاده نمی‌كنند. اعضاء اين راسته گياه‌خوارند، مانند نشخواركنندگان به سرعت معده خود را از غذا پر می‌كنند. سیستم گوارش آنها برای هضم میزان زیادی از گیاهان سازگاری يافته است. پس از رفتن به جای امن، غذای خورده شده را به صورت گلوله‌های نرمی از مخرج بيرون می‌دهند و پس از جويدن كامل، آنها را دوباره فرو می‌دهند. آنها مجدداً مواد داخل مدفوع را هضم می‌کنند که به این عمل مدفوع‌خواری می‌گویند.
سرگین خرگوش‌ها: خرگوش‌ها 2 نوع سرگین تولید می‌کنند؛ نوع مرطوب که مجددا خورده می‌شود تا مواد مغذی بیشتری جذب گردد و نوع خشک که خورده نمی‌شود.
زیستگاه خرگوش‌ها
خرگوش‌ها در محدوده وسیعی از زیستگاه‌ها نظیر جنگل‌های گرمسیری، تالاب‌ها، بیابان‌ها، علف‌زارها و قطب شمال قرار دارند. البته خرگوش‌های صحرایی مناطق باز، استپ، زمین‌های زراعی و بیابان‌ها را ترجیح می‌دهند. پایکاها و خصوصا انواع آسیایی آنها در مرغزارها، استپ‌ها، بوته‌زارها یا نواحی بیابانی زندگی می‌کنند.
حفاظت از راسته خرگوش‌ها
بیش از 20% گونه‌های خرگوش به عنوان گونه‌های در خطر تهدید معرفی شده‌اند.
راسته خرگوش‌ها
- گونه خرگوش غربی (اروپایی)
- گونه خرگوش شرقی (آسیایی)
- گونه پایکا
دریافت مشاوره تخصصی رایگان