معرفی گیاه ریواس R.ribes

طعم خورشت‌های ترش و خوشمزه مادربزرگ یادمان هست، خود ساقه‌هایش هم به تنهایی خوشمزه است و با کمی نمک آب به دهن همه ما می‌اندازد، خوب تا حالا حتما متوجه شده‌اید از چه گیاهی می‌خواهیم برایتان بگوییم؟
درست حدس زدید! ریواس خوشمزه و خوش طعمی که همه ما با آن خاطره داریم ولی متاسفانه به خاطر برداشت‌های اشتباه و بی‌رویه جزء گیاهان در معرض تهدید قرار گرفته است و باید برای حفاظت و از بین نرفتن گونه بومی ایرانی ریواس با نام R.ribes همه ما تلاش کنیم.
Rheum یا ریواس از خانواده Polygonaceae یا علف هفت بند با 60 گونه در جهان وجود دارد که فقط گونه‌ی R.ribes بومی ایران است و سایر گونه‌های ریواس، در کشورهای اروپایی به میزان زیاد کشت می‌شوند و بومی ایران نیستند. گیاه ریواس که از گیاهان خوراکی و خودرو است، عمدتا در مناطق کوهستانی و مرتفع توزیع می‌شود.

نام‌های دیگر گیاه ریواس

از ریواس به نام‌های دیگری مانند: ریواچ، رواش، قاقوری نیز نام برده شده است .
اگرچه گونه‌های ریواس یه عنوان سبزیجات شناخته شده‌اند اما شواهد علمی مربوط به فعالیت‌های بیولوژیکی و پتانسیل درمانی آن‌ها از 15 سال گذشته بدست آمده‌است.

مشخصات ظاهری گیاه ریواس

ریواس گیاهی پایا، بلند، ایستاده و با ریشه ضخیم به ارتفاع 1 متر یا بیشتر است. این گیاه فقط در بخش پایین برگدار است که برگ آن چرمی و ضخیم، بسیار وسیع، مدور، فلسی شکل یا در قاعد قلوه‌ای به قطر 30 تا 60 سانتی‌متر به دندانه‌های ظریف و در سطح پشتی دارای رگبرگ‌های پنجه‌ای برجسته و زبر است. ریواس گیاهی است چندساله¹ و ریزوم دار².
برگ‌های ریواس پهن و دارای دمبرگ‌های نسبتا طویلی هستند. گل‌های ریواس بصورت گل آذین خوشه‌ای مرکب در بالای ساقه‌ی گل دهنده‌اش دیده می‌شوند. میوه‌ی ریواس از نوع فندقه³ است.

فصل رویش ریواس

گیاه ریواس در فصل بهار تا اوایل تابستان عمدتا در مناطق مرتفع و کوهستانی می‌روید.

خواص ریواس

گیاه ریواس سرشار از فیبر است و دارای ویتامین‌های A,B,C، کلسیم، سدیم و پتاسیم. برگ ریواس سمی است و باید از خوردن آن پرهیز کرد. ریواس دارای خواص درمانی نیز است که به آن اشاره خواهیم کرد.

کاربردهای درمانی ریواس

با بررسی‌های موارد زیست فعال در گیاه ریواس اثرات مفید آن مانند: فعالیت‌های آنتی اکسیدانی، ضد التهاب، ضد میکروبی و محافظت قلب را می‌توان برشمرد. ریواس طبیعت سرد دارد، لوز المعده را وادار به ترشح انسولین بیشتر کرده و قند خون را کاهش می‌دهد. ریواس که در کتب طب سنتی با نام‌های ریوند، ریوند چینی یا ریوند تاتار نام برده در چین به عنوان دارو حائز اهمیت است. بر همین مبنا ریواس در دسته گیاهان دارویی نیز قرار می‌گیرد.

طریقه مصرف ریواس

از ساقه‌های جوان ریواس بصورت خام یا برای تهیه خورشت ریواس که یکی از غذاهای ایرانیست استفاده می‌شود، برای تهیه خورشت پوست ساقه ریواس را کنده و از خرد شده آن بعنوان سبزی خورشتی استفاده می‌کنند.

کشت و تکثیر ریواس

ریواس در کشورمان کشت و کار نمی‌شود و هنوز مانند سایر کشورها به عنوان یک سبزی دارویی مطرح نیست. گونه‌های دیگر ریواس مانند: Rheum palmatum و Rheum rhabarbarum در سایر کشورها مورد کشت قرار می‌گیرند. تکثیر گیاه ریواس همانگونه که در مشخصات آن اشاره شد معمولا توسط ریزوم صورت می‌گیرد. ریواس گیاهی هست که نیاز زیادی به عنصر پتاسیم دارد و این استفاده از کودهای پتاسه در کشت ریواس دارای اهمیت ویژه‌ای است و دمبرگ‌های این گیاه مورد برداشت قرار می‌گیرد.

دلایل در معرض تهدید قرارگرفتن ریواس

• برداشت بی‌رویه ریواس

• برداشت نادرست ریواس که بعضا از ریشه جدا می‌کنند

• ساخت و ساز و تخریب محیط زیست و زیستگاه ریواس

• تغییرات آب‌وهوا و اقلیم مناسب رویش ریواس

راهکارهای حفاظت از گیاه ریواس

• به اندازه و صحیح برداشت شود

• فرآوری و کشت صنعتی صورت گیرد

• فرهنگ‌سازی در بین مردم در حفاظت و نگهداری از گونه بومی ریواس

از این گونه بومی گیاهان ایران حفاظت کنیم و به اندازه و درست برداشت کنیم تا موجبات از بین رفتن کامل آن‌ها را فراهم نکنیم.

نگارنده: لعیا صدیقی

معرفی گیاهان- کانون گیاهان طبیعت

1- چندساله یعنی مراحل رشد و نمو خود را در چند سال طی می‌کند .
2- به طور خلاصه می‌توان گفت گیاهان ریزوم‌دار گیاهانی هستند که بر خلاف سایر گیاهان، ساقه آنها به صورت افقی و در زیر خاک رشد می‌کند. برگ‌های آن خارج از خاک است و با قطع بخشی از ساقه آن، این گیاه از بین نمی‌رود، بلکه از همانجا در زیر خاک گسترش می‌یابد و جوانه‌های تازه ایجاد می‌کند . پس ریزوم عامل ارتباط و دگرزایی است و امکان ایجاد شبکه‌ای بی‌پایان را فراهم می‌کند. زیرا هر نقطه از آن می‌تواند به نقاط دیگر آن وصل شود. برخلاف درخت که در نقطه‌ای ثابت ریشه می‌گیرد، ریزوم حتی هنگامی که شکسته یا از هم گسسته شود باز هم می‌تواند حیات خود را از سر بگیرد و در جهات دیگری رشد کند .
3-گونه‌ای میوه‌ی خشک ناشکوفا که میوه فقط حاوی یک دانه است و این دانه آزاد است و به نسوج میوه اتصالی ندارد. بهترین نمونه‌ی این میوه‌ها فندق است که میان‌بر آن چوبی و سخت می‌شود ولی برون‌بر و درون‌بر میوه بصورت پوسته‌ی بسیار نازکی خارج و داخل میان بر را پوشانده و دانه بطور آزاد در داخل قرار گرفته و محتوی مواد اندوخته‌ی فراوانی است؛ به عبارت دیگر آنچه بنام پوست چوبی فندق شکسته و دور ریخته می‌شود عبارت از قسمت‌های سه‌گانه‌ی میوه است. برخی میوه‌ها ممکن است از دو فندقه درست شده باشند مانند نباتات تیره‌ی جعفری و برخی ممکن است از چهار فندقه به وجود آمده باشند مانند نباتات تیره‌ی گاوزبان و نعناع، بعضی میوه‌ها ممکن است از چندین فندقه تشکیل شده باشند مانند میوه‌ی آلاله و توت فرنگی. فندق میوه وقتی که به درخت است از پیاله‌ی سبز رنگی احاطه شده و این پیاله‌ی سبز رنگ عبارت است از مجموع کاسبرگ‌ها و برگک زیر گل.

دریافت مشاوره تخصصی رایگان