گونه سنجابک درختی Forest Dormouse
نام فارسی: سنجابک درختی
نام علمی: Dryomys nitedula
نام انگلیسی: Forest Dormouse
نام‌های محلی: (ترکی: آغاج سی‌چانی) (مازندرانی: دارموش)
ویژگی‌های ظاهری گونه سنجابک درختی
طول سر و بدن 80 تا 113 میلی‌متر، طول دم 80 تا 111 میلی‌متر، طول کف پای عقب 19 تا 24 میلی‌متر، طول گوش 10 تا 17 میلی‌متر و وزن حدود 30 تا 60 گرم است. جثه کوچک‌تر از سنجابک جنگلی است. در هر 2 طرف صورت 2 نوار پهن و سیاه رنگ از گوش به طرف چشم‌ها و بینی امتداد دارد. چشم‌ها بزرگ، گوش‌ها کوچک و قسمت بالای آن مدور و بدون مو است. سبیل‌ها خوب رشد کرده و طول آنها به 3 تا 4 سانتی‌متر می‌رسد. رنگ بدن در نمونه‌های مختلف متفاوت است. در نواحی جنگلی رنگ موهای پشت قهوه‌ای زیتونی و زیر بدن زرد روشن است ولی در نواحی باز، رنگ پشت خاکستری مایل به زرد و زیر بدن سفید است. دم بلند، پشمالو و سطح پشتی به رنگ پشت بدن و سطح شکمی روشن‌تر است. دست‌ها 4 انگشت و کف آنها برهنه و پاها انگشت و کف آنها به غیر از پاشنه برهنه است.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
ویژگی‌های زیستی گونه سنجابک درختی
گونه سنجابک درختی شباهت زیادی به اشگول دارد. شبگرد است ولی در فصل جفت‌گیری و در مناطقی که پوشش گیاهی متراکم است در طول روز هم دیده می‌شود. بسیار چابک است و می‌تواند به طول 2 متر از درختی به درخت دیگر را بپرد. معمولا به صورت انفرادی زندگی می‌کند. خواب زمستانی دارد و در موقع خواب زمستانی خود را به حالت گرد شبیه توپ در می‌آورد. در برخی از مناطق کوهستانی در طول زمستان نیز مشاهده می‌شود.
لانه سنجابک درختی: از سوراخ تنه درختان یا آشیانه پرندگان به عنوان لانه استفاده می‌کند. ممکن است در زیر بوته‌ها و ریشه درختان، شکاف سنگ‌ها یا بین شاخه و برگ درختان لانه‌هایی ساده به قطر 15 تا 25 سانتی‌متر بسازد. سنجابک‌ها کمتر دست آموز می‌شوند و معمولاً به محض تماس دست انسان با آنها به وسیله دندان‌های پیشین تیزشان گاز می‌گیرند.
تغذیه سنجابک درختی: از میوه‌های مختلف مانند گردو و بادام و سایر قسمت‌های گیاهان و همچنین از حشرات و تخم و جوجه پرندگان تغدیه می‌کند.
تولید مثل سنجابک درختی: معمولاً یک بار در سال تولیدمثل می‌کنند. مدت آبستنی حدود 25 روز است و 2 تا 7 بچه می‌زایند. در 16 روزگی چشم‌ها باز می‌شوند، 4 تا 5 هفته وابسته به مادر هستند و بعد از گذراندن اولین زمستان تولیدمثل می‌کنند.
زیستگاه، پراکندگی و فراوانی گونه سنجابک درختی در ایران
زیستگاه گونه سنجابک درختی جنگل‌های پهن‌برگ و سوزنی‌برگ (ارس زارها)، درختزارها و باغ‌ها است و در اکثر مناطق کشور به جز مناطق بیابانی، مناطق شرقی و سواحل جنوبی دیده می‌شود.
پراکنش جهانی گونه سنجابک درختی
پراکندگی سنجابک درختی در دنیا در اروپا ، آسیای مرکزی ، عربستان است.
آثار و نمایه‌ها گونه سنجابک درختی
لانه: در میان اعضای خانواده سنجابک‌ها که همه آنها زمستان‌خواب هستند، چندین گونه وجود دارند که در هنگام تابستان لانه‌هایشان را در درختان و بوته‌ها می‌سازند. نمونه بارز آن سنجابک درختی است که لانه خود را با مهندسی خاصی می‌سازد که به آشیانه کروی و پیچیده الیکایی و چرخ ریسک دم دراز بسیار شبیه است. فضای داخل لانه گرد و یا بیضی شکل سنجابک درختی 10 تا 15 سانتی‌متر قطر داشته و در ارتفاع 1 تا 4 متر بالاتر از سطح زمین قرار دارد. مواد تشکیل دهنده لانه بسیار متنوع هستند و بسته به مکانی که در آن قرار دارد از علوفه خشک، برگ خشک، فیبر پوست درخت، خزه و گل سنگ که با دقت در هم تنیده می‌شوند، تشکیل شده است. درون لانه با مواد گیاهی خرد شده و یا مواد نرم شبیه به آن مفروش می‌شود. لانه زمستانه که در آن به خواب زمستانی می‌رود معمولاً در یک سوراخ در زمین در زیر یک ریشه و یا سنگ قرار دارد، اما ممکن است در سوراخ درختان و یا شکاف دیوارهای مخروبه نیز پیدا شود.
وضعیت حفاظتی گونه سنجابک درختی
گونه سنجابک درختی به دلیل پراکندگی گسترده و استفاده از زیستگاه‌های مختلف جمعیت پایداری داشته و در فهرست سرخ IUCN در طبقه کمترین نگرانی (LC) قرار دارد.
طبقه بندی گونه سنجابک درختی
سایر اعضای خانواده سنجابک‌ها از راسته جونگان در ایران را بشناسیم
- گونه سنجابک جنگلی (اشگول)
- گونه سنجابک درختی
- گونه سنجابک دم موشی کپه داغ
- گونه سنجابک دم موشی زاگرسی (ایرانی)
External Features: HB 80-113 mm, T 80-111 mm, HF 19-24 mm, E 10-17 mm and W 30-60 gr. It has a smaller body than fat dormouse. Two black stripes which encircle the eyes are visible on the face of the animal. Eyes are large, ears are small and the upper part is round without hairs. Whiskers are well developed and their length is 3 to 4 cm. Body color varies in different samples. The color of upper parts of the body in forested areas is olive brown and under parts light yellow where as in open areas back side is yellowish gray and underside is white. Tail is long, bushy and dorsal color is like back color and ventral is lighter. Fore limb has 4 and hind limb has 5 fingers. Soles of fore and hind limbs, with the exception of feet heels, are naked.
Biological Features: It is nocturnal but in breeding season and in areas of dense vegetation could be observed during the day. Forest dormouse is very agile and could jump distances of about two meters between tree branches. It hibernates but it is observed during the day in few mountainous areas during winter. Tree holes or bird nests are used as nest. Simple nests, about 15 to 25 cm in diameter, might be built under bushes, tree roots, crevices or between tree foliages. Food consists of walnuts, almonds, plant parts, insects and eggs or chicks of birds.
Habitat, Distribution and Abundance: Deciduous and ever green forests (juniper lands), woodlands and orchards are habitat for this species. It is observed in extensive parts of the country excluding deserts, eastern parts and coastal areas in the south.
Conservation Status: It is categorized as “Least Concern” (LC) by the IUCN due to stable populations that result from wide distribution and variety of habitats used.