جمجمه و دندان‌ها در پستانداران
شناسایی پستانداران از روی دندان‌های آنها و شکل جمجمه که از آثار و نمایه‌های پستانداران به شمار می‌آیند، از دیگر راه‌های یافتن پستانداران در طبیعت است.
گاهی اوقات در زیستگاه‌های پستانداران ایران، غارها، اطراف لانۀ حیوانات گوشتخوار، آثار باستانی و یا داخل ریمه پرندگان شکاری، به جمجمه و یا آرواره پستانداران بر می‌خوریم. از آنجایی که اکثر جمجمه‌های پستانداران تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند، بنابراین چنانچه اطلاعاتی در مورد شکل جمجمه‌ها و تعداد دندان‌های آنها داشته باشید، به آسانی قادر خواهید بود گونه‌های پستانداران را شناسائی نمائید، به طور کلی اکثر پستانداران در سنین بلوغ دارای دندان‌های ثابت و مشخصی هستند. این دندان‌ها شامل دندان‌های پیشین (incisors)، دندان‌های نیش (canines)، دندان‌های پیشین آسیا (premolars) و دندان‌های آسیا (molars) هستند. به طور کلی پستاندارانی که مربوط به یک جنس‌اند، غالباً فرمول دندانی مشابهی دارند.
در جنس موش دندان‌های نیش و پیش آسیا وجود ندارد آنها در هر نیم فک بالا و پایین فقط یک دندان پیشین و سه دندان آسیا دارند. بنابراین تعداد کل دندان‌ها 16 عدد است.
برخی از جوندگان نظیر تشی و سنجابک در هر نیم فک بالا و پایین یک دندان پیش آسیا دارند بنابراین مجموع دندان‌ها 20 عدد است. برخی از سنجاب‌ها در نیم فک بالا دو دندان پیش آسیا و مجموعاً 22 دندان دارند.
در خارپشت‌ها دندان‌ها از هم فاصله ندارند و نیش‌ها نیز کوتاه‌اند. تعداد دندان‌ها 36 یا 34 عدد است.
حشره‌خورها دارای جمجمه‌ای دراز و استوانه‌ای شکل‌اند، دندان‌ها از هم فاصله ندارند و اولین دندان بزرگ است.
در خفاش‌ها دندان‌ها نوک تیزاند و از هم فاصله ندارند. دندان‌های نیش بلند و دندان‌های پیشین کوچک‌اند. خفاش‌های نعل اسبی برجستگی قوز مانند مشخصی در ناحیه بینی دارند.
گاوسانان نظیر کل و بز و قوچ و میش فاقد دندان‌های پیشین و نیش در فک بالا هستند.
گوزن‌ها نیز فاقد دندان‌های پیشین و دندان‌های نیش در فک بالا هستند، ولی در برخی مانند مرال گاهی دندان‌های نیش در فک بالا مشاهده می‌شود.
گور و اسب بر خلاف گوزن‌ها و گاوسانان، دارای دندان‌های پیشین در فک بالا هستند.
در میان سُم‌داران، گرازها با داشتن دندان‌های زیاد و تقریباً به هم پیوسته و نیش‌های بلند و عاج مانند، از سایرین مشخص‌اند.
گوشت‌خواران دندان‌های نیش بلندی دارند و در سگ‌سانان و خرس‌ها که حس بویایی قوی دارند پوزه دراز و کشیده است.
گربه‌سانان پوزه‌ای کوتاه دارند، تعداد دندان‌ها در اغلب آنها 30 و برخی مانند سیاه گوش 28 دندان است.
کفتارها 34 دندان دارند.
رودک جمجمه متفاوتی با سایر گوشت¬خواران دارد. در این حیوان دندان¬های گوشت¬بُر وجود ندارد، فک پایین نیز به جمجمه قفل شده و فقط با شکستن قابل جدا شدن است.
در فُک‌ها دندان‌های گوشت‌بُر مشخص نیستند، دندان‌های آسیا و پیش آسیا نیز یک شکل و یک اندازه‌اند.
در دلفین‌ها، دندان‌ها ساده و شبیه به هم هستند. تعداد دندان‌ها در برخی مانند دلفین یونس گاهی 4 عدد آن هم در فک پائین است، ولی در برخی دلفین‌های دیگر مانند دلفین معمولی پوزه دراز به 260 عدد می‌رسد.
در پستانداران طعمه، مانند جوندگان و خرگوش‌ها به منظور داشتن زاویه دید بیشتر حدقه‌های چشم معمولاً در دو طرف جمجمه قرار دارد ولی در جانوران طعمه‌گیر نظیر سگ‌سانان که به دید متمرکزی نیاز دارند حدقه‌ها در جلوی جمجمه قرار گرفته‌اند.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان