خانواده نهنگ‌های شکیل (وال‌ها) FAMILY BALAENOPTERIDAE
افراد خانواده وال ها از پستانداران دریایی ایران، جثه‌ای بسیار بزرگ (نهنگ آبی به طول 33 متر بزرگ‌ترین پستاندار دنیا) تا متوسط دارند. ماده‌ها از نرها بزرگ‌ترند. نهنگ‌های شکیل دندان ندارند ولی به‌جای دندان تیغه‌های شاخی مثلثی شکل بلندی به نام بالن دارند که به 2 طرف سقف دهان چسبیده‌اند. معمولاً در جلوی دهان به هم وصل می‌شوند، تعداد آنها در هر طرف دهان ممکن است به 480 عدد برسد. سطح بیرونی تیغه‌ها صاف ولی سطح داخلی آن از موهای متراکمی پوشیده شده است که مانند آبکش عمل می‌کند.
ویژگی‌های زیستی وال‌ها
تغذیه وال‌ها: نهنگ‌های شکیل (وال ها) برخلاف جثه بزرگشان از موجودات بسیار ریز داخل آب تغذیه می‌کنند. برای تغذیه، درحالی که دهانشان باز است به سمت توده غذا شنا می‌کنند. آنها آب زیادی وارد دهان می‌کنند، سپس با بیرون دادن آب و فیلتر کردن آن، مواد غذایی را که معمولاً توده‌های پلانکتون جانوری و دیگر موجودات کوچک آبزی است توسط تیغه‌های شاخی و موها در دهان نگه می‌دارند.
سیستم تنفسی وال‌ها: نهنگ‌های شکیل 2 سوارخ تنفسی در بالای سر دارند، به منظور دم و بازدم به سطح آب می‌آیند و پس از پر کردن ریه‌ها از هوا، به زیر آب فرو می‌روند. اغلب آنها در موقع بازدم، هوا و بخار آب و احتمالاً ترشحات سینوس‌ها را، به شکل یک فواره بلند و ابر مانند از سوراخ‌های تنفسی بیرون می‌دهند.
در ناحیه سینه و گلوی نهنگ‌های شکیل شیارهای طولی عمیقی وجود دارد که تعداد آنها گاهی به 100 عدد و عمق آنها گاهی به 50 سانتی‌متر می‌رسد تا حیوان بتواند مقدار زیادتری آب و مواد غذایی را در دهان خود جای دهد. اکثر نهنگ‌ها صدایی ناله مانند تولید می‌کنند که در برخی، از فاصله صدها کیلومتر قابل شنیدن است. چنین تصور می‌شد که تمام نهنگ‌های شکیل مهاجر هستند و تابستان‌ها را در آب‌های مناطق سرد شمالی می‌گذرانند ولی بر اساس مشاهدات اخیر، از اواخر بهار تا اواخر تابستان سال 1386 لاشه 4 نهنگ که یکی از آنها نهنگ گوژپشت بود در سواحل ایران مشاهده گردید که نشانه حضور این نهنگ‌ها در فصل تابستان می‌باشد. برخی از محققین علت این حضور را وقوع توفان گونو در دریای عمان و بوجود آمدن اختلال در مسیر حرکتی آنها می‌دانند. نهنگ‌ها معمولاً در آب‌های سرد به سر می‌برند، ولی جفت‌گیری و زایمان اغلب در فصل زمستان و در آب‌های گرم انجام می‌گیرد.
ارزش اقتصادی نهنگ‌های شکیل (وال ها)
در گذشته به صورت گسترده از گوشت، چربی، استخوان و روغن سر آنها استفاده‌های زیادی می‌شد و هر ساله هزاران نهنگ به وسیله کشتی‌های مخصوص و مجهز به توپ شکار می‌شدند.
وضعیت فعلی وال‌ها
درحال حاضر از تعداد و وضعیت نهنگ‌های شکیل اطلاعات کافی در دست نیست. گاهی اوقات اجساد این حیوانات در سواحل ایران مشاهده می‌شود. به علت کم شدن مواد غذایی، آلودگی آب‌ها و تردد زیاد کشتی‌ها و گاهی برخورد با آنها، در سال‌های اخیر کمتر مشاهده می‌شوند. بر اساس برآوردهای انجام شده، در قرن بیستم حدود 2 میلیون نهنگ توسط شکارچیان کشته شده‌اند. طبق آمار موجود در حال حاضر فقط حدود 500 نهنگ آبی و 15 هزار نهنگ باله پشتی در جهان باقی مانده‌است. امروزه با توجه به خطری که نسل نهنگ‌های شکیل را تهدید می‌کند شکار اغلب گونه‌های آن در جهان ممنوع شده است.
از خانواده وال ها در ایران تاکنون 5 گونه در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان مشاهده شده است.
زیر راسته نهنگ‌های بدون دندان
- گونه نهنگ آبی
- گونه نهنگ براید
- گونه نهنگ باله پشتی
- گونه نهنگ سای
- گونه نهنگ گوژپشت
دریافت مشاوره تخصصی رایگان