پستانداران از نظر نحوه زندگی
پستانداران در بیشتر زیستگاه‌های روی زمین زندگی و حرکت میکنند. گونه‌های متفاوت با همه انواع زیستگاه‌های زمینی و با محدوده وسیعی از دماها و مناطق، از توندرای یخی و قله‌های کوهستانی سرد تا جنگل‌های بارانی نواحی گرمسیری، جنگل‌های برگ‌ریز و سوزنی‌برگ، چمنزارها و بوته‌زار و حتی بیابان‌های خشک و کم‌آب سازگار شده‌اند. همچنین پستانداران در هوا، در آب‌های شور و شیرین، در خاک و غارهای زیرزمینی یافت میشوند.
بنابراین میتوان پستانداران را از لحاظ مکان زندگی به شیوه زیر نیز تقسیم‌بندی کرد:
1- پستاندارانی که روی زمین زندگی میکنند: در بین پستانداران، تنبل‌ها کندترین و یوزپلنگ سریعترین گونه‌ها هستند. سریعترین پستاندار دنیا یوزپلنگ است که با حداکثر سرعت 110 کیلومتر بر ساعت می‌دود. حداکثر سرعت دویدن غزال تامسون (80 کیلومتر بر ساعت)، گوزن قرمز (72 کیلومتر بر ساعت)، کایوت (70 کیلومتر بر ساعت)، خرگوش اروپایی (65 کیلومتر بر ساعت)، زرافه (50 کیلومتر بر ساعت)، خرس گریزلی (50 کیلومتر بر ساعت)، انسان (45 کیلومتر بر ساعت) و فیل آفریقایی (40 کیلومتر بر ساعت) برای مقایسه آورده شده است.
2- پستاندارانی که در هوا زندگی میکنند: هرچند در بین پستانداران، خفاش‌ها پروازکننده‌های واقعی‌اند، برخی دیگر مانند سنجاب‌ها و سنجابک‌ها نیز بال‌باز رونده‌های ماهری هستند. آنها به سادگی از شاخه‌ای به شاخه دیگر می‌پرند.
3- پستاندارانی که در آب زندگی میکنند: نهنگها، دلفین‌ها، پورپویزها و گاوهای دریایی هرگز زیستگاه آبی خود را ترک نمی‌کنند.
4- پستاندارانی که روی شاخه‌های درختان زندگی میکنند: سنجاب ایرانی، سنجابک جنگلی، سنجابک درختی و سنجاب بلوچی، درخت‌زی هستند و بیشتر وقت خود را روی درخت می‌گذرانند.
پستانداران را از نظر نحوه زندگی میتوان به دو دسته تقسیم کرد:
1- پستانداران اجتماعی
2- پستانداران غیر اجتماعی یا تک زی
تعداد زیادی از گونه‌های پستانداران نظیر اکثر سمداران، خفاش‌ها، جوندگان و دلفین‌ها زندگی اجتماعی دارند و در دسته‌های کوچک و بزرگ زندگی میکنند. در اکثر گونه‌های سمداران مانند مرال، کل، بز، قوچ و میش بیشتر اوقات ماده‌ها به همراه بچه‌ها و حیوانات جوان، جدا از گروه نرهای مسن زندگی میکنند. اما در فصل جفتگیری همگی به صورت گله واحدی در میآیند. در خفاش‌ها نیز وضعیت به همین صورت است.
تعدادی از گونه‌های پستانداران به خصوص طعمه‌گیرها -Predators- از قبیل حشره‌خورها و گوشتخوارانی مانند پلنگ، روباه و سمور، تکزی هستند و به صورت غیر اجتماعی زندگی میکنند. این حیوانات معمولاً اراضی مشخصی را به عنوان قلمروی -Territory- خود انتخاب کرده و محدوده آن را به وسیله علایمی مانند بوی ادرار یا ملاقات با همسایگان مشخص میکنند. اغلب پستانداران تکزی به خصوص نرها به دقت از قلمرو خود مراقبت کرده و از آن دفاع میکنند.
برخی از پستانداران از قبیل اکثر گوشتخواران، علاوه بر قلمرو، محدوده وسیع‌تری را نیز برای گشتزنی و شکار انتخاب میکنند که به آن گستره خانگی Home-Range می‌گویند. محدوده قلمرو در داخل گستره خانگی قرار دارد.
در برخی از جوندگان نظیر موشها و یا گوشتخوارانی از قبیل گرگ و یا شیر، سلسله مراتب خانوادگی وجود دارد. حیوانات جوان تحت امر حیوانات مسن و قویتر هستند و حتی گاهی در قلمرو آنها اجازه جفتگیری ندارند.
مهاجرت‌های گروهی پستانداران
مهاجرت شامل حرکت گروهی از زیستگاه نامطلوب به سمت زیستگاه مطلوب و به صورت فصلی است. مهاجرت در پستانداران خشکی در گونه‌های دشت‌زی و اغلب در علفخواران بزرگ نظیر بوفالوها، فیلها، گوزن شمالی (کاریبو)، گوزن قرمز، آهوی ایرانی و گور دیده می‌شود. مهاجرت در پستانداران دریایی بزرگ نیز بسیار با اهمیت است. بین پستانداران دریایی مهاجرت در نهنگ گوژپشت در سطح جهانی به خوبی شناخته شده است. در گذشته‌های نه چندان دور قوچ و میش‌های منطقه حفاظت شده ورجین در فصل زمستان به منطقه حفاظت شده جاجرود و پارکهای ملی خجیر و سرخه حصار مهاجرت می‌کردند و با گرم شدن هوا باز می‌گشتند. چنین وضعیتی برای آهوی ایرانی نیز وجود داشت به طوری که گله‌های بزرگ آهوی ایرانی با سرد شدن هوا از استانهای قزوین و زنجان به سمت شرق و منطقه حفاظت شده کویر مهاجرت می‌کردند و با آغاز بهار دوباره رهسپار غرب میشدند.
متاسفانه امروز چنین مهاجرتهایی به دلیل موانع بسیار نظیر اتوبان‌ها و کوچک شدن جمعیت‌ها دیده نمیشود. زمانی که یک گروه به یک منطقه جدید مهاجرت می‌کند معمولاً به جمعیت ساکن در منطقه می‌پیوندد و هنگام بازگشت اغلب تعدادی از افراد در جمعیت جدید باقی می¬مانند و تولیدمثل میکنند و با این کار باعث تقویت ژنتیکی جمعیت ساکن نیز می¬شوند که از دیدگاه زیستشناسی حفاظت نیز بسیار اهمیت دارد. فک خزری نیز برای جفتگیری و زایمان به یخهای مناطق شمالی خزر وابسته است. به همین دلیل فکهای خزر هر سال در فصل زمستان به سمت شمال خزر مهاجرت میکنند. نوع دیگری از مهاجرت فصلی حرکت‌های عمودی از ارتفاعات بالا به سمت ارتفاع پایین و برعکس است که در کل و بزها در اغلب کوهستانهای ایران دیده می‌شود. همچنین مهاجرت گورها بین منطقه بهرام گور و زیستگاه‌های اطراف مشاهده شده است.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان