تاثیرات اجتماعی گردشگری بر جوامع محلی و محیط زیست
یکی از مهمترین چارچوب‌های مورد استفاده در تجزیه و تحلیل اثرات توسعه گردشگری روی افراد بومی و محیط زیست توسط فردی به نام دوکسی (Doxy) تهیه و تدوین شده است. وی به این نکته توجه داشته که همزمان با توسعه گردشگری در یک منطقه و اشغال بخش‌های وسیع‌تری از اقتصاد محلی توسط صنعت توریسم، مردم بومی واکنش‌ها و احساسات خاص و متفاوتی را از خود نشان می‌دهند. وی در سال 1975 با مطالعه این موارد و با بررسی واکنش‌های بومیان در برابر گردشگری توانست چارچوبی تهیه کند که امروزه در مطالعات مربوط به گردشگری دارای اهمیت ویژه‌ای است.
او می‌نویسد: برای ارزیابی احساسات و تمایل بومیان نسبت به پذیرش صنعت گردشگری می‌توان 4 دوره اصلی را در نظر گرفت. این دوره‌ها عبارتند از:
در این مرحله با گرمی از گردشگران استقبال می‌شود و مردم محلی تمام تلاش خود را به کار می‌گیرند تا رضایت گردشگران را جلب کنند. این مرحله با حداقل برنامه‌ریزی و کنترل از سوی جامعه میزبان همراه است. (اکنون بسیاری از مناطق گردشگری طبیعی ایران در این مرحله قرار دارند به طوری که جامعه محلی با آغوشی باز و میهمان‌نوازی فراوان از گردشگران پذیرایی می‌کند.)
در این دوره رفتار جامعه میزبان با گردشگران رسمی‌تر می‌شود و به گردشگران چندان توجهی نمی‌شود. در این مرحله گردشگرانی که با اهداف اداری و یا بازرگانی به منطقه سفر میکنند از سوی مردم بومی نسبت به سایر گردشگران بیشتر مورد پذیرش قرار می‌گیرند.
در این مرحله، منطقه از نظر توسعه گردشگری به مرحله اشباع خود رسیده است. به بیان دیگر در این دوره صنعت گردشگری دیگر برای مردم محلی جذابیتی ندارد. جامعه محلی نسبت به توسعه گردشگری در منطقه خود و افزایش تعداد گردشگران احساس خطر میکنند. در چنین شرایطی برنامه‌ریزان به جای محدود کردن رشد گردشگری تلاش میکنند تا با افزایش تأسیسات زیر بنایی وضعیت را کنترل کنند.
در این مرحله جامعه میزبان به طور آشکار، رنجش خود را از توسعه گردشگری ابراز می¬کند و در بسیاری موارد با برخوردهای نامناسب با گردشگران مخالفت خود را از حضور آنان در محل زندگی‌اش ابراز می‌دارد. اینگونه برخوردها رفته‌رفته به شهرت منطقه از نظر جاذبه‌های توریستی لطمه وارد می‌کند و به تبلیغات منفی علیه آن منطقه منتهی می‌شود.
مناطق گردشگری زیادی در جهان این مراحل را طی کرده‌اند. هر چند بدون شک افزایش تعداد گردشگران در یک منطقه منافع اقتصادی فراوانی را به دنبال دارد، ولی همواره باید به دنبال راهکارهایی بود تا بر اساس گردشگری پایدار، مناطق گردشگری به مراحل انتهایی دوره نرسند. این موضوع به ویژه در ایران که در آغاز راه توسعه گردشگری است، بسیار حائز اهمیت است. هر چند که متاسفانه در حال حاضر تعدادی از روستاهای کشورمان که در مسیر جاذبه‌های طبیعی مورد بازدید گردشگران انبوه قرار دارند تا مرحله خصومت در چرخه پیش رفته‌اند، ولی اکنون بهترین فرصت برای برنامه‌ریزان صنعت گردشگری ایران است تا از بروز چنین مشکلات برگشت ناپذیری پیشگیری شود.
البته لازم به توضیح است که اگر همه عوامل دست‌اندرکار و تاثیرگذار و از آن جمله مدیران و برنامه‌ریزان صنعت گردشگری بر اساس اصول اکوتوریسم، مسئولانه رفتار کنند و منافع کوتاه مدت اقتصادی را مقدم بر پایداری ارزش‌های فرهنگی و زیست محیطی ندانند، می‌توان به کنترل این چرخه امیدوار بود.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان