اسکلت، استخوانبندی و عضلات بدن پرندگان

سیستم اسکلتی پرنده‌ها در مسیر تکاملی از تغییر شکل اسکلت دایناسورهای منقاردار به وجود آمده است. در سیر تکامل سقف دهان اسکلتی شد؛ دم استخوانی تحلیل رفت؛ استخوانهای کف پا و مچ به هم جوش خورد و تارسوس (Tarsus) را به وجود آورد و انگشتان دست تحلیل رفتند. استحکام و سبکی استخوان‌ها دو ویژگی مهم در مسیر تکامل هستند که پرنده را قادر به پرواز کرده است. برخی استخوانها، مثلاً در جمجمه و بالها، به یکدیگر متصل شده و استخوان واحدی را شکل داده‌اند تا وزن را به حداقل ممکن کاهش دهند.
به این ترتیب پرندگان در مقایسه با سایر مهره‌داران از تعداد استخوان کمتری در بدن برخوردارند. اسکلت یک پرنده شامل استخوانها، غضروف‌ها، مفاصل، تاندون‌ها و لیگامنت‌ها است که سبب پایداری و استحکام بدن پرنده می‌شوند. این مجموعه نه تنها با ایجاد تکیه‌گاهی برای عضلات، به اتصال آن‌ها کمک می‌کند، که به عنوان ذخیره‌گاهی از فسفر، کلسیم و دیگر مواد، منبعی غنی و قابل دسترس برای پرنده فراهم می‌آورد.

داخل استخوان‌ها در پرنده‌ها به این دلیل که راحت‌تر پرواز کنند و انرژی کمتری از دست بدهند حفره حفره شده است و این امر باعث کاهش جرم بدن نسبت به حجم آن شده است به طوری که اغلب پرندگانی که بال باز اوج‌گیری (Soaring) دارند و یا مدت زیادی را پرواز می‌کنند، استخوان تو خالی‌تری نسبت به سایر پرنده‌ها دارند. همچنین بافت اسفنجی داخل استخوانها نیز سبب می‌شود که با وجود سبکی، از استحکام بی‌نظیری برخوردار باشد. شاید به همین علت است که مجموع وزن استخوانهای یک پرنده کمتر از مجموع وزن پرهای اوست.

در پرندگان فاقد پرواز نظیر شترمرغ، جناغ سینه وجود ندارد که باعث یکپارچه شدن عضلات سینه شده و حرکت بالها را با مشکل روبرو ساخته است. به همین دلیل آنها توانایی پرواز را کسب نکردند.
در بالهای پرندگان انگشت شست کوچک شده و در جلوی بال قرار گرفته است. به این زائده هرزبال (Alula) می‌گویند. مهمترین نقش هرزبال در بال پرنده، شکافتن هوا و تسهیل در امر پرواز است.

پرواز به مقدار قابل توجهی انرژی و قدرت نیاز دارد، بنابراین دور از ذهن نخواهد بود که عضلاتی که وظیفۀ بال زدن پرندگان را بر عهده دارند، بسیار بزرگ باشند؛ تا حدی که در پرندگان دارای قدرت پرواز، در حدود 15 درصد وزن کل بدن را شامل می‌شوند. دو جفت عضلۀ سینه‌ای عهده‌دار عمل بال‌زدن در پرندگان هستند که به صورت قرینه عمل کرده و هنگامی که عضلات سینه‌ای کوچک بالها را به سمت بالا می‌کشد، عضلات سینه‌ای بزرگ در حال استراحت است. وقتی بالها به سمت پایین در حرکت هستند، عضلات سینه‌ای بزرگ وارد عمل می‌شوند و عضلاتی که عهده‌دار بالا بردن بالها هستند یعنی عضلات سینه‌ای کوچک استراحت می‌کنند. این توالی در هر بال زدن پرنده تکرار می‌شود. شکی نیست چنین حرکتی در بالها به تاندونهایی قوی نیاز دارد تا توان استقامت در برابر فشار زیاد نیروی پرواز را داشته باشد.

دریافت مشاوره تخصصی رایگان