گونه سمندر غار زی گرگانی
نام فارسی: سمندر غارزی گرگانی
نام علمی: Paradactylodon gorganensis
نام انگلیسی: (Gorgan Salamander) Cave Salamander
دندان‌های تیغه‌ای، کامی به شکل دو کمان عرضی شکل، سر تخت است و عرض آن به تدریج به طرف عقب کم می‌شود. رنگ در الکل در قسمت‌های فوقانی مایل به قهوه‌ای بدون خطوط زرد رنگ، اندام‌های حرکتی قوی، رشدیافته و هنگامی که به تنه چسبیده‌اند کاملاً یکدیگر را می‌پوشانند، ستیغ دمی در قسمت بالا رشدکرده و در تمام طول دم وجود دارد. شیارهای جانبی 10 عدد و دارای یک شیار مهره‌ای مشخص.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
ویژگی‌های ظاهری سمندر غارزی
سمندر غارزی دارای سری بزرگ و پهن است که به طرف گردن به تدریج فشرده می‌شود. دندان‌های تیغه‌ای کامی در دو ردیف کمانی شکل مرتب شده‌اند. سر تخت است و عرض آن به تدریج به طرف عقب کم می‌شود.
اندام‌های حرکتی قوی دارد که چهار انگشت بدون ناخن در دست‌ها و پاها دیده می‌شود. دم پهن و از طرفین فشرده است و یک ستیغ پشتی در ناحیه فوقانی دارد که این ستیغ در تمامی طول دم امتداد می‌یابد. لبه انتهایی دم گرد شده است. این ساختار ظاهری دم به جانور کمک می‌کند که همچون پارو از دم برای شنا کردن در آب استفاده کند. دارای 10 عدد شیار جانبی و یک شیار مهره‌ای مشخص است. پوستی صاف دارد که منافذ متعددی در آن وجود دارد. این منافذ در تنفس پوستی جانور نقش دارند و به همین جهت باید پوست همیشه مرطوب باشد تا تبادل گازهای تنفسی به راحتی صورت گیرد. ناحیه پشتی قهوه‌ای تیره یا روشن و گاهی مایل به زرد ولی ناحیه زیرین بدن و پهلوها روشن‌تر و اغلب مایل به صورتی یا زرد است. همچنین خطوط یا لکه‌های نامنظم روشن‌تر مایل به زرد، مایل به صورتی یا نارنجی در بیشتر نمونه‌ها دیده می‌شود. این رنگ‌آمیزی در سرتاسر بدن به یک شکل است. چشم‌ها سیاه، درشت و برجسته هستند. طول بدن از نوک پوزه تا انتهای دم حداکثر تا 200 میلیمتر در نمونه‌‌های بالغ می‌رسد که در این میان طول دم بیشتر از طول سر و بدن است.
ویژگی‌های زیستی سمندر غار زی
سمندر ماده یک جفت کیسه تخم ژلاتینی به شکل هلال به وسیله مواد ترشحی خود می‌سازد و در آنها تخمک‌گذاری می‌کند سپس سمندر نر با اسپرم‌های خود آنها را بارور می‌سازد. کیسه‌های ژلاتینی حاوی تخم‌های بارور شده در آب رها می‌شوند و به خاطر چسبندگی که دارند به سنگ‌ها و گیاهان داخل آب می‌چسبند و پس از آن نوزادهای کوچک از تخم خارج می‌شوند. تعداد تخم‌ها در هر کیسه 35 تا 70 عدد گزارش شده است.
سمندرهای نابالغ یا لاروها به واسطه داشتن آبشش درون آب زندگی می‌کنند و به عبارتی دیگر آبزی هستند و پس از کامل شدن دگردیسی و رسیدن به مرحله بلوغ در خارج از آب زندگی می‌کنند. این سمندر از حشرات و بی‌مهرگان تغذیه می‌کند.
زیستگاه، پراکندگی و فراوانی
زیستگاه این گونه در غاری (از انواع غارهای رودخانه‌ای) به نام شیرآباد در استان گلستان (60 کیلومتری شرق گرگان) واقع در دامنه‌های شمالی رشته کوه‌های البرز شرقی است. معمولاً سمندرهای بالغ را می‌توان در انتهای غار روی صخره‌ها و سنگ‌های حاشیه نهری که درون غار جاری است در حال استراحت مشاهده کرد و اغلب در بیرون از آب به شکار حشرات غارزی می‌پردازند ولی سمندرهای نابالغ که لارو نامیده می‌شوند درون این نهر زندگی می‌کنند و از حشرات و دیگر جانوران آبزی تغذیه می‌کنند.
سمندر غارزی گرگانی هرگز غار را به میل خود ترک نمی‌کند. این سمندر به ندرت در خارج از غار دیده می‌شود و اغلب سمندرهای نابالغ به دلیل طغیان آب رودخانه از غار خارج می‌شوند که در بیشتر مواقع به غار برمی‌گردند. میل برگشتن به غار بیشتر بر حسب عادت به شنا در خلاف جهت جریان رودخانه و علاقه به زندگی در محیط تاریک صورت می‌گیرد. همچنین به این علت که سمندر غارزی جانوری بی‌دفاع است و فقط در محیط تاریک می‌تواند فعالیت کند، در خارج از محیط غار توسط جانوران مختلف شکار می‌شود و فرصت این را ندارد که در خارج از غار به زندگی خود ادامه بدهد.
پراکنش جهانی
پراکنش گونه سمندر غارزی فقط در ایران است و گونهی اندمیک ایران به شمار می‌رومد.
وضعیت حفاظتی
سمندر غارزی گرگانی در فهرست قرمز اتحادیه بی نالمللی حفاظت از طبیعت یا IUCN قرار دارد و از نظر زیستی در وضعیت بحرانی به شدت در معرض خطر یا (CR) فهرست بندی شده است. این جانور به علت داشتن قلمرو کوچک و زیستگاه خاص که فقط شامل یک غار است به شدت در معرض خطر است و در حال حاضر جمعیت بسیار اندکی دارد و هر گونه ایجاد تغییرات ناچیز در زیستگاه، صید یا بی‌توجهی در حفاظت آن منجر به نابودی کامل این گونه می‌شود. از نظر قوانین ملی سمندر غارزی گرگانی جزو گونه‌های غیرحمایت شده است.
طبقه‌بندی گونه
سایر اعضای این خانواده را بشناسیم
راسته دوزیستان دم‌دار
Morphological characters: This animal has a flat and big head which gets narrower toward the neck. Blade-type teeth are placed in two arc rows. They have a flat head which its width decreases toward its back. Limbs are strong with four nail-less fingers in hands and feet. The tail is flat and laterally compressed with a dorsal crest at the top which is continued through the tail. Marginal ends of tails are rounded which help the animal to use the tail as a paddle to swim. Skin is smooth with several poles. Pores are responsible for skin breathing. That is the reason that skin should be wet always to facilitate the respiratory gasses transportation. Dorsal view is dark brown or light brown to yellow, but ventral and lateral view are lighter in colour to pinkish-yellowish. Most specimens have yellowish-pinkish-orange spots and lines. This coloring is similar throw the body. They have big black eyes which are raised. Mature specimens are 200 mm in length from the snout to the tail, while tails’ length is longer than the head and body.
Biological characters: Female salamander makes a pair of arc-shape jelly egg capsule by secreting materials and spans inside the capsule. And then male salamander fertilises them by its sperms. Jelly capsules include hatched eggs which release into the water and stick to the stones and plants inside the water. Small juvenile salamanders exit from the capsules. The number of eggs in each capsule is about 35-70. Immature salamander or larvae have gills to live in the water and are aquatic, but after metamorphosis and being mature live on land. This salamander feeds on insects and invertebrates.
Distribution and habitat: Habitats of this species is in a cave (river cave) called shir- Abad in Golestan province (60 km East of Gorgan) which is located in northern domain of mountains eastern Alborz. Usually mature salamanders have been found at the end of the cave on rocks and marginal stones of the cave’s streams in a resting position. They often hunt troglodytic insects out of the water, but immature salamanders which called larva live in the stream and feed on insects and other aquatic animals. Gorgan troglodytic salamander never does not leave the cave voluntarily. This salamander barely has been outside the cave and most immature salamander leave the cave because of the river rebellion and mostly return to the cave. The tendency for return to the cave is because they used to have a counter-current swim in the river and also they are interested in dark places. Also, troglodytic salamander is defenseless and only has activity in a dark place and it will be hunted outside the cave by different animals and they cannot live outside the cave.
Conservation status: Gorgan salamander is in the red list at IUCN and biologically is listed as critically endangered (CR). This animal is endangered because it has a small territory and special habitat which is the cave. Recently its population is low and any habitat changes, hunting or lack of consideration about their conservation will lead to extinction. This species is known as an unprotected species regarding the national rules.