گونه سمندر کوهستانی آذربایجان
نام فارسی: سمندر نارنجی یا سمندر (کوهستانی) آذربایجان
نام علمی: Neurergus crocatus
نام انگلیسی: Azarbaijan (Mountain) Newt
سر تخت و طول آن بیش از عرض، پوزه پهن گرد، چشم‌ها کوچک و طرفی. دارای لب‌های لبی، غدد پاروتوئید مشخص ولی دارای برجستگی کم و شکل آن به صورت بیضی طویل و کشیده. دندان‌های کامی به شکل دوردیف طولی که در قسمت خلفی واگرایی بسیاری نسبت به یکدیگر یافته‌اند ور در حد خطی فرضی که لبه‌های خلفی سوراخ‌های داخلی بینی را به هم وصل میکنند، شروع میشوند. دارای یک چین گلوئی مشخص. فاصله چین کلویی تا نوک پوزه یک سوم یا بیشتر از یک سوم طول بدن. بدن تقریباً استوانه‌ای و فاقد تاج اما دارای یک شیار در پشت بدن. اندام جلویی قوی‌تر از اندام عقبی، در هر دو جنس 4 انگشت در دست و 5 انگشت در پا وجود دارد. اندام‌های جلویی وقتی به طرف جلو قرار داده شوند به نوک پوزه یا جلوتر از آن می‌رسند. اندام‌های عقبی به طرف جلو قرار داده‌شوند، بزرگترین انگشت اندام عقبی با بزرگترین انگشت اندام جلوئی تماس پیدا می‌کند. در نمونه‌های بزرگتر تمام انگشتان اندام‌های جلویی و عقبی می‌توانند یکدیگر را بپوشانند. چهارمین انگشت اندام عقبی تا اندازه‌ای کوتاهتر از سومی، سومین انگشت اندام جلویی خیلی بزرگتر از دومی و دومی کمی بزرگتر از چهارمی. انگشتان کمی بزرگ و کف پا پهن. طول دم بزرگتر از طول سر و بدن پایه دم استوانه‌ای و از آن به بعد به طرف انتهای دم از طرفین فشرده شده، انتهای دم مدور، تیغه بالایی دم و یک تیغه فوقانی بیشتر از تیغه تحتانی. در پهلوهای نیمه قدامی دم شیارهای عمودی وجود دارند. شیارهای مشابهی که کمتر مشخص هستند در پهلوهای شکم نیز دیده میشوند. این شیارها به وسیله قسمت‌های باریک از یکدیگر جدا شده و به طرف شکم ادامه پیدا کرده‌اند. پوست پشت بدن دارای برآمدگی‌های زیادی است که این برآمدگی‌ها در قسمت شکمی کمتر مشخص هستند. چین خوردگی‌های پوست پشت بدن، سطح فوقانی را به قطعات مربعی تقسیم می‌نماید. برجستگی کلواک نر نیم‌دایره و در فصل تولید مثل بزرگتر، دارای یک شکاف کلواکی طولی. برجستگی کلواک ماده مخروطی شکل با یک منفذ کلواکی گرد که در نوک مخروط قرار گرفته و به سمت عقب و پائین قرار دارد. سطح پشتی قهوه‌ای تیره یا سیاه همراه با لکه‌های زرد گوگردی مدور یا بیضوی کم و بیش بزرگ که به طور نامظم قرار دارند. اندازه لکه‌ها نیز مختلف است. لکه‌های مشابه و طویلی در طول کناری دم وجود دارند. بخش زیرین و همچنین کناره پائینی دم و سطح زیر اندام‌ها در جنس نر قرمز نارنجی و در جنس ماده مایل به زرد و سطح شکمی فاقد لکه است. گلو و لبه شکمی دم گاهی اوقات روشن‌تر از شکم است.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
ویژگی‌های ظاهری سمندر آذربایجان
دارای سری پهن است با چشم‌هایی کوچک در طرفین، پوزه پهن و گرد بوده و طول سر بیش از عرض آن است. دارای لبه‌های لبی و غدد پاراتوئید مشخص ولی دارای برجستگی کم و شکل آن به صورت بیضی و طویل است. دندان‌های کامی به شکل دو ردیف طولی که در قسمت خلفی واگرایی بسیاری نسبت به یکدیگر یافته‌اند و در حد خطی فرضی که لبه‌های خلفی سوراخ‌های داخلی بینی را به هم وصل میکنند، شروع میشوند. دارای یک چین گلویی مشخص است. چینخوردگی‌های پوست پشت بدن، سطح فوقانی را به قطعات مربعی تقسیم می‌نماید. شیاری در پشت بدن دارد، اندام جلویی قوی‌تر از اندام عقبی، در هر دو جنس چهار انگشت در دست و پنج انگشت در پا وجود دارد. اندام‌های جلویی وقتی به طرف جلو قرار داده میشوند به نوک پوزه یا جلوتر از آن می‌رسند. وقتی اندام‌های عقبی به طرف جلو قرار داده میشوند، بزرگترین (سومین) انگشت اندام عقبی با بزرگترین (سومین) انگشت اندام جلویی تماس پیدا می‌کند، در نمونه‌های بزرگتر تمام انگشتان اندام‌های جلویی و عقبی می‌توانند یکدیگر را بپوشانند. سطح پشتی این گونه قهوه‌ای تا سیاه با لکه‌های زرد است، لکه به طور نامنظم در اندازه‌های متفاوت به فرم مدور و بیضی وجود دارند و سطح زیرین بدن در جنس نر نارنجی و در جنس ماده زرد و سطح شکمی فاقد لکه است. در جنس نر برجستگی کلوآک نیم دایره‌ای شکل بوده و دارای یک شکاف طولی است که در فصل تولیدمثل بزرگتر می‌شود. در جنس ماده برجستگی کلوآک مخروطی‌شکل با یک منفذ کلوآکی گرد که در نوک مخروط قرارگرفته و به سمت عقب و پایین است، قرار دارد.
ویژگی‌های زیستی سمندر کوهستانی
در جویبارهای کوهستان زندگی کرده و در بهار تخم‌ریزی می‌نماید. لارو آنها با زندگی در جویبار سازگاری دارند. نرها و ماده‌ها تنها در نزدیکی جویبارهای محل زیست خود از آب خارج می‌شود و زندگی خشکی‌زی برای این گونه ناشناخته است. فصل تخم‌ریزی به ارتفاع بستگی دارد، لاروها به اندازه‌های مختلف و تخم‌هایی را در ماه اردیبهشت و خرداد پیدا نموده‌اند. این حیوانات در شب فعال بوده و گاهی صبح‌ها نیز فعالیت دارند ولی در روز غیرفعال هستند. اشتهای آنها زیاد است و کرم‌های خاکی را برای تغذیه بیشتر ترجیح می‌دهند.
زیستگاه سمندر آذربایجانی، پراکندگی و فراوانی
سمندر آذربایجانی بیشتر در مناطق کوهستانی در جویبارها و گودال‌هایی که به طور منظم در طول جریان آب بوجود می‌آیند و یا در آبگیرهای کوچک سایه‌دار که جریان آب در آن ملایم باشد، زندگی میکنند. همچنین در زیر سنگ‌های تخت یا در دیواره‌های صخره‌ای جوی‌ها و جویبارهایی که تقریباً خالی از پوشش گیاهی هستند، بسیار دیده شده، روزها در زیر سنگ‌ها و فاصله، بین آنها مخفی میشوند. زیستگاه این گونه دارای پوشش گیاهی تمشک، پده یا پیچوب، گردو و بلوط است. در کردستان ایران بخش‌های از ترکیه و کردستان عراق زیست می‌نماید و بومی این سه کشور است. در نواحی شمالی و جنوبی کوه‌های زاگرس، کوهستان‌های غرب دریاچه ارومیه وجود دارند. معمولاً در ارتفاعات 1,500 تا 2,000 متری زیست میکنند.
پراکنش جهانی سمندر نارنجی
ایران، ترکیه و عراق.
وضعیت حفاظتی
در فهرست سرخ IUCN در زمره حیوانات آسیب پذیر (VU) و از نظر قوانین ملی سمندر آذربایجانی جزو گونه‌های غیرحمایت شده است.
طبقه‌بندی گونه سمندر کوهستانی
سایر اعضای این خانواده را بشناسیم
راسته دوزیستان دم‌دار
Morphological characters: A wide head with small eyes, wide and round snout. Head’s length is more than the head’s width. They have marginal lobes and parathyroid glands which are inactive with a slight knob and they are elongated and ovate in shape. They have high appetite and prefer blood worms. Vomerin teeth are in two rows which are divergent backward and start from the imaginary line where the nostrils are connected. They have an obvious guttural fold. Dorsal skin’s folds divided the back to squares. They have a groove in the dorsal part. The forelimbs are stronger than the hind limbs. In both sexes there are four fingers in the hands and five fingers in the feet. When hind limbs pushed forward the longest (third) finger of the hind limbs touches the longest (third) finger of the forelimbs. In large individuals all fingers can cover each other. The dorsal part is brown to black in color with yellow spots in different sizes from ovate to round in shape. The ventral part does not have any spots. In male, cloaca’s knob is arc-shape and it has a longitudinal groove which gets bigger in the reproductive season. In females, cloaca knob is conical in shape with a small rounded pore which is located at the tip of the cloaca backwardly and downwardly.
Biological characters: They live in mountainous streams and spawn in spring. Their larvae are adapted to live in spring in the streams. Both males and females only exit the water around the streams where they live and they are not used to live in the terrestrial areas. Their spawning depends on to the altitude. Eggs have been found in spring and larvae are in different sizes.These animals are nocturnal but they have some activities in the morning as well. Their appetite is high and they prefer blood worms to feed on.
Distribution and habitat: Azarbaijan Newt mostly live in mountains in the streams, ponds (which are created by stream), and ponds with the slow current. They also live under the stones or inside the stone wall of the streams with no vegetation. During the day they hide under the stones in the streams. Their habitat has raspberry, poplar, walnut, and oak trees. They live in Kurdistan in Iran, Kurdistan in Iraq, and Turkey and they are endemic to these countries. They are distributed in the northern and southern Zagros Mountains and mountains in the West orumieh Lake. They live in an elevation of 1500 to 200 m.
Conservation status: They are in the red list at IUCN as vulnerable (VU) but their populations are going down and they are not protected. Based on national trade rules, this species is listed as an un-protected specie