چگونگی تقسیم بندی ایل بختیاری
ایل بزرگ بختیاری از قوم لر، از 2 بخش بزرگ به نام هفت لنگ و چهارلنگ تشکیل شده است. وجه تسمیه این دو نام را در ایل بختیاری بعضی از کلانترهای ایل که تا حد زیادی با تاریخ قومشان آشنایی داشتند، به طور خلاصه چنین بیان کردند:
روزی که قرار شد خوانین بزرگ از ایل مالیات بگیرند، ایل را از لحاظ موقعیت جغرافیایی به 2 قسمت تقسیم کردند. بخشی از ایل که بزرگتر و پرجمعیت‌تر بود، قرار شد مالیات بیشتری بدهد و بخش دیگر کمتر. واحد گرفتن مالیات برحسب مادیان تعیین شد به انضمام مقدار کمی وجه نقد، که بر این اساس مقرر گردید، ایلات بزرگتر به اندازه هفت لنگ (پا) و ایلات کوچک‌تر بر اساس چهارلنگ مالیات دهند. شایان ذکر است در نظر گرفتن حتی یک لنگ در امر محاسبه مالیات‌ها، مبین دقت مالیات‌گیرندگان و اهتمام در جلب نظر اعتماد مالیات‌دهندگان بوده است. به دیگر سخن وجه تسمیه هفت لنگ و چهارلنگ مبنای اخذ مالیات از دارایی ایلات و برقراری تناسب منطقی بر اهم دارایی آنها بوده است که اجمالاً به شرح ذیل محاسبه می‌شده است:
4 راس گاو برابر 1 مادیان
4 راس خر برابر 1 مادیان
20 راس گوسفند برابر 1 مادیان
توضیح اینکه گاو نر، خر نر، اسب، بزغاله، بره و گوساله جزء این دام شماری برای مالیات به حساب نمی‌آمدند و برای تعیین مقدار مالیات هر ساله تعداد دام‌هایی را که به آنها مالیات تعلق می‌گرفت، شمارش کرده و خودشان به این عمل شاخ کردن می‌گفتند.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
هفت لنگ
هفت لنگ به 3 بلوک یا باب به نام‌های بابادی باب دورکی باب و بهداروند باب تقسیم شده است و بخش چهارلنگ هم به 4 طایفه بزرگ به نام‌های کیان ارثی، محمودصالح، زلّکی و موگوئی تقسیم شده است.
هر کدام از باب‌های بخش هفت لنگ به چند طایفه تقسیم میشود و طوایف در هر 2 بخش به تیره‌ها و هر تیره به تش‌ها و هر تش به اولادها تقسیم‌بندی شده‌اند.
واحد اجتماعی در ایل بختیاری
از زمان رضاشاه که موضوع شناسنامه دادن به افراد ایلات و عشایر ایران معمول شد، هر اولادی بر اساس شناسنامه به چندین فامیل تقسیم گردید.
به علت وسعت سازمانی ایل بختیاری، در این مبحث فقط سازمان طایفه بابادی، یکی از طوایف بابادی باب، معرفی شده است.
طایفه بابادی از 8 تیره تشکیل شده است که عبارتند از تیره‌های اولاد (خوانین ایل بیشتر از این تیره بودند)، حاجی‌ور، احمد سمالی، جلیل، عبداللهی، میرقائد، آرپناهی و لک.
هر کدام از این تیره‌ها به تش‌ها و اولادهای زیادی تقسیم می‌شوند. تیرهای نیز از سادات هستند که به آنها پیرشا می‌گویند. افراد این تیره مورد حمایت سایر تیره‌ها هستند و احترامی خاص دارند.
کوچک‌ترین واحد اجتماعی در ایل بختیاری یک بهون است. سیاه چادری که یک خانواده مرکب از زن و شوهر و فرزندان شوهر نکرده و زن نگرفته در زیر آن زندگی میکنند. از ترکیب چند سیاه چادر، یک مال به وجود می‌آید، که شاید بتوان گفت کوچک‌ترین واحد اجتماعی - اقتصادی و یا به مفهوم دیگر یک واحد گله‌داری محسوب میشود. این خانواده‌ها که سیاه چادرهایشان را در کنار یکدیگر برپا میکنند معمولا دام‌هایشان برای چرا در یک گله جمع می‌شوند و زنان و مردان خانواده این مال علاوه بر مناسبات تعیین‌شده در امور دامداری، روابط دوستی نزدیکی هم با یکدیگر دارند. البته علقه خویشاوندی مناسبات نزدیک‌تر و محکم‌تری به وجود می‌آورد و خانواده‌های یک مال سال‌ها به علت همین علقه خویشاوندی بدون اینکه تغییری در افراد یک مال بدهند با هم زندگی میکنند.
عواملی که بیشتر باعث به وجود آمدن یک مال میشود عبارتند از: خویشاوندی، روابط و مناسباتی که طی کوچ بزرگ پیدا میشود، علایقی که در یک زیارت درازمدت به وجود می‌آید و آشنایی خاصی که طی یک معامله پیدا میشود، این عوامل همچنین باعث میشود مالی که در سال گذشته از چند بهون معین تشکیل شده بود در سال آینده تغییر یافته و چند بهون به آن افزوده یا کسر گردد. در این واحد گله‌داری که مال نامیده میشود، دام متعلق به خانواده است و مسئولیت حفظ گله با مال و چوپانان و مرتع متعلق به طایفه است. البته مرتع طایفه به نسبت تیره‌ها و تش‌ها نیز تقسیم میشود و حدود و ثغور مرتع هر تش و تیرهای در این مجموعه بزرگ مشخص است. برای نمونه بنچاق منطقه سردسیر تش بِرام از تیره سراج‌الدین طایفه بامدی (بابا احمدی) است.
در ارتباط با ایل بختیاری به مباحث زیر میپردازیم:
- تاریخچه ایل بختیاری
- چگونگی تقسیم‌بندی ایل بختیاری
- پراکندگی ایل بختیاری
- شیوه زندگی ایل بختیاری
- پوشاک مردان بختیاری
- پوشاک زنان بختیاری
- پوشاک کودکان بختیاری
- موسیقی بختیاری
- رقص‌های محلی بختیاری
- مبارزان و اسطوره‌های بختیاری
- کوچ ایل بختیاری