آشنایی با موسیقی بختیاری

موسیقی فولکلوریک بختیاری، جلوه‌‌ی خاصی از فرهنگ بختیاری است که با شعر همزیستی و قرابت دیرینه دارد و در مجموع پیوند و ارتباطشان ناگسستنی است و سرانجام کاری عرضه می‌دارد که تعلیم گرفته از تاثیرات کوه، دشت، طبیعت و آبشارها و موسیقی چشمه‌ساران است. این قرابت و خویشاوندی با طبیعت در موسیقی بختیاری به گونه‌ای است که تمامی وزن‌ها، فاصله‌ها، ردیف‌ها و گوشه‌ها، علیرغم لطافت و ظرافت طبع، از ذوق و صلابتی کوهستانی برخوردار است.
در ایل بختیاری هیچ شعری را نمی‌یابید که آهنگ مخصوص به خود نداشته باشد. آنان برای هر پدیده‌ای موسیقی مخصوص دارند. از دوشیدن گاوها گرفته تا کار طاقت‌فرسای درو کردن و دلاوری‌های فراوان که خون سلحشوری را در رگ‌های عشایر بختیاری به جریان می‌اندازد که در این قلمرو، تاریخ خونبار و پر حماسه‌ای دارند.

انواع موسیقی بختیاری

موسیقی بختیاری به 2 بخش عمده تقسیم می‌شود:
- یکی موسیقی شاد یا راست
- دیگری موسیقی سوگواری یا چب که موسیقی رزمی و حماسی مانند چوب‌بازی و سوارکاری نیز در زمره این نوع موسیقی قرار می‌گیرد.
در این راستا، موسیقی مطابق با محتوا و نوع ملودی و آهنگ‌هایی که نواخته می‌شود، با رقص هم پیوندی دیگر می‌یابد.
به طور کلی مضمون این اشعار همواره فراق، هجران، ناکامی‌ها و محرومیت‌ها در عشق است و دلسوختگی و جانسوزی‌هایی که لطف بیشی به این آثار می‌بخشد و همچنین آوازهای شکارگری که به صیادی معروف است، حکایت‌گر موضوع دیگری است.

دریافت مشاوره تخصصی رایگان

ساز چپ

بخش عمده دیگری که مشتمل بر موسیقی سوگواری است به آهنگ چپ یا ساز چپ معروف است. این موسیقی با به کارگیری اشعار سوزناک و بیان غمناک آوازی، به تعزیت مرگ عزیزان، از دست رفتگان، شهیدان ایل و پهلوانان می‌پردازد. این موسیقی با به‌کارگیری ملودی‌های غمگین و خاص خود از موسیقی راست جدا می‌شود.
آهنگ عزاداری زنان بختیاری بیشتر به آهنگی شبیه است که در کلیساها اجرا می‌شود. این که چگونه این قرابت شگفت بین آهنگ‌های محلی بختیاری و کر موسیقی ارامنه وجود دارد، معلوم نیست، زیرا مناطق بختیاری به علت کوهستانی بودن ارتباط چندانی با مناطق دیگر نداشته‌اند.

ترانه‌های موسیقی سوگواری بسیار حزن‌آور است و مراسم عزاداری را بسیار تاثر برانگیز می‌کند. البته آهنگ این ترانه‌ها حتی بدون کلام نیز بسیار غمبار و اشک آور است و زنان لر بختیاری گاه چندان در غم سنگین عزیزان خود دچار حالات تلخ و دردآوری می‌شوند که چنگ بر چهره می‌کشند و یا گیسوی خود را می‌برند. ابیاتی که در آنها هیچ تکلف و تصنعی را نمی‌توان یافت و همه وزن‌ها، هجایی و سرشار از سوزش و اشک و تاثیرات روانی و آلام درونی است. داغ و حسرتی را که در بیانی حزین مطرح می‌سازند، سرد یا چپونه نیز می‌گویند. نوع خواندن نیز به این‌گونه است که زنی خوش صدا شروع به خواندن بیتی از گاه گریو و اشعار سوگواری می‌کند. از نیم مصرع دوم بیت و یا آخر آن، زنان دیگر با خواننده دم می‌گیرند در شرح فضایل، اخلاق و سلحشوری به تفنگ و اسب متوفی و قامت بلند و سخاوت و مردانگی‌اش، شعرخوانی می‌کنند. این اشعار همواره با واژه‌ها و صوت‌های غمگینانه‌ای نظیر آخ ای، امان ای، ای دایه تکرار می‌شود که کلام‌های آخر بیت معمولاً به گریه می‌نشیند.

ترانه‌های شاد

در عروسی بختیاری‌ها، ترانه‌های مختلفی خوانده می‌شود که از میان آن ترانه‌ها، ترانه آهای گل، مشهورتر است. نام برخی دیگر از ترانه‌های معروف ایل بختیاری عبارتند از: دی بلال، شیر علی مردان، دختر بویراحمدی، شاه بانو، شلیل، دست به دستمالم نزن، گل صحرا، داغ گل، تینای نای.

دستمال بازی

در مراسم عروسی مردان و زنان در یک حرکت و چرخش دسته جمعی که به آن دستمال بازی می‌گویند، مشارکت دارند. البته ترکه بازی یا چوب بازی یک بازی مردان است و نیاز به دو طرف دارد. در بختیاری واژه رقص کمتر به کار می‌رود و حرکت‌های شاد و شاهانه آن‌ها به نام دستمال بازی و چوب بازی خوانده می‌شود.

سبک‌های موسیقی محلی بختیاری

توشمال‌ها
چوب بازی
سوارکاری
مقام گاه گریو

در ارتباط با ایل بختیاری از قوم لر به مباحث زیر می‌پردازیم:

- تاریخچه ایل بختیاری
- چگونگی تقسیم‌بندی ایل بختیاری
- پراکندگی ایل بختیاری
- شیوه زندگی ایل بختیاری
- پوشاک مردان بختیاری
- پوشاک زنان بختیاری
- پوشاک کودکان بختیاری
- موسیقی بختیاری
- رقص‌های محلی بختیاری
- مبارزان و اسطوره‌های بختیاری
- کوچ ایل بختیاری