گونه سمندر جویباری ایرانی
نام فارسی: (سمندر ایرانی) سمندر جویباری ایران
نام علمی: Paradactylodon persicus
نام انگلیسی: (Persian Brook Salamander) Persian Mountain salamander
از راسته دوزیستان دم‌دار و خانواده سمندرهای آسیایی است و گونه‌ای است که براساس تعدادی لارو توصیف شده‌است. لاروها دارای سر بزرگ و پهن، چشم‌ها کوچک، دارای 14 الی 15 شیار جانبی در بدن، دارای یک زائده پشتی بلند و پارو مانند، انتهای دم بیضوی، دارای 4 انگشت در اندام‌های جلویی و همچنین انگشت در اندام‌های عقبی که همگی نوک تیز و قهوه‌ای مایل به سیاه هستند. بدن لاروها معمولاً به رنگ قهوه‌ای مایل به سیاه است. گروهی از دانشمندان تعدادی از لاروهای جمع‌آوری شده را زنده نگه داشتند تا اینکه به حالت جوان تبدیل گشتند.
دندان‌های تیغه‌ای به طرف جلوی سوراخ داخلی بینی امتداد پیدا نکرده، کوتاه و در وسط، به سختی قابل تشخیص از یکدیگر، لب‌ها فاقد حاشیه‌ای لبی، اغلب دارای یک شیار پشت چشمی در حاشیه خلفی چشم هستند. شیار گلویی به خوبی رشد کرده، شیارهای جانبی تقریباً 13 تا 14 عدد هستند که هر چه به طرف اندام‌های حرکتی پیش بروید از وضوح کمتری برخوردارند. پوست کاملاً صاف، خط مهره‌ای پشت کاملاً مشخص، طول دم به اندازه مجمع سر و بدن، 4 انگشت در اندام‌های جلویی و همچنین 4 انگشت در اندام‌های عقبی، انگشتان اندام‌های عقبی و جلویی کمرنگ، ضخیم و دایره‌ای شکل، شکاف کلواک طولی. رنگ سر، بدن و طرفین دم به رنگ خاکستری مایل به زرد، در قسمتی از بدن و در ناحیه دم دارای لکه‌های قهوه‌ای مایل به سیاه یا حالت مرمری شکل و ناحیه شکمی تا اندازه‌ای روشنتر و شفاف است. اینها بخشی از توصیفات این محققین از نمونه‌های جوان سمندر جویباری ایران است.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
ویژگی‌های ظاهری سمندر جویباری
طول کل بدن 10 تا 20 سانتیمتر که طول دم به اندازه مجموع سر و بدن است. دارای دندان‌های تیغه‌ای (Vomerine) که به طرف جلوی سوراخ بینی امتداد پیدا نکرده، کوتاه و در وسط به سختی قابل تشخیص از یکدیگر هستند. لب‌ها فاقد حاشیه لبی، اغلب دارای یک شیار پشت چشمی در حاشیه خلفی چشم هستند. شیار گلویی به خوبی رشد کرده، رنگ زمینه بدن در نمونه‌های زنده خاکستری مایل به زرد یا بنفش پررنگ با جلای فلزی است همراه با خال‌های زرد کم رنگ، خط مهره‌ای پشت کاملاً مشخص است. در قسمتی از بدن و در ناحیه دم دارای لکه‌های قهوه‌ای مایل به سیاه و ناحیه شکمی تا اندازه‌ای روشنتر و شفافتر است. در نمونه‌های جوان پوست کاملاً صاف است. پوست نمونه‌های بزرگتر، زبر و خشن‌تر و دارای لکه‌های زرد کمتری از نمونه‌های جوان است. طول دم در نمونه‌های بالغ سمندر جویباری از مجموع طول سر و بدن کوچکتر و یا بزرگتر است. 4 انگشت در اندام‌های جلویی و همچنین 4 انگشت در اندام‌های عقبی دیده می‌شوند که همگی کمرنگ، ضخیم و دایره‌ای شکل و شیارهای جانبی تقریباً 13 تا 14 عدد هستند. شکاف کلوآک طولی است.
ویژگی‌های زیستی سمندر جویباری ایرانی
معمولاً بالغ‌ها به سختی دیده می‌شوند چرا که فعالیت زیادی در طی روز ندارند و لاروها نقاط تاریک در رودخانه‌های نسبتاً آرام با سنگ‌های فراوان را ترجیح می‌دهند. دوره زندگی و اکولوژی این گونه تقریباً ناشناخته است. لاروها حداقل یک بار قبل از دگردیسی خواب زمستانی دارند، اما در غار شیرآباد همه سال، فعالند. بیشتر از حشرات تغذیه می‌کنند اما در غار شیرآباد دیده شده که از نمونه‌های کوچک خفاش‌ها نیز تغذیه می‌کنند. در بعضی از نمونه‌های بزرگ رفتار هم‌جنس خواری هم در محیط طبیعی و هم در محیط آزمایشگاهی نیز دیده شده بدین معنا که از لارو و یا نمونه¬های جوان سمندر تغذیه می¬کنند.
هنگام جمع‌آوری نمونه‌ها از زیر سنگ‌ها مشاهده شده است که آن‌ها دارای حرکات بسیار کند هستند، ولی حرکات پلک‌هایشان زیبا و نسبتاً سریع است. این گونه وقتی در داخل ظرفی که محتوی کمی آب باشد قرار داده می‌شود سر خود را خارج از آب نگه می‌دارد.
زیستگاه، پراکندگی و فراوانی
زیستگاه گونه‌ی سمندر جویباری، جویبارهای سرد و استخرهای کوچک میان جنگل‌های متراکم هیرکانی است. حداکثر دمای آب در این جویبارها 15–13 درجه سانتیگراد است. این سمندرها در ارتفاع 800 تا 1200 متری دیده می‌شوند. زیستگاه آن دارای بارندگی‌های نسبتاً فراوان و زمستان‌های معتدل است. پراکندگی آن‌ها در مناطق تالش و کوه‌های البرز در مازندران، استان اردبیل و گلستان است. این گونه به طور استثنایی در نواحی مرطوب زندگی می‌کند که این معرف فون نادر و در معرض خطر ایران است.
پراکنش جهانی
سمندر جویباری ایرانی گونه‌ی اندمیک ایران است.
وضعیت حفاظتی سمندر جویباری
سمندر جویباری ایرانی در فهرست قرمز اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت یا IUCN قرار دارد و از نظر زیستی در وضعیت نزدیک خطر (NT) فهرست‌بندی شده و از نظر قوانین ملی این گونه جزو گونه‌های حمایت و حفاظت شده است.
طبقه بندی گونه
سایر اعضای این خانواده را بشناسیم
راسته دوزیستان دم‌دار
Morphological characters: body length ranges from 10 to 20 cm and tail’s length is equal to hand plus body. They have short vomerine teeth which are not continued forward to the nasal cavities and are hardly distinguishable in the middle. Lips do not have marginal libs; mostly have one dorsal groove on their dorsal margins of eyes. Throat’s groove is completely developed. The body colour is ash-yellowish or dark purple with a silver shadow and yellow blackish spots in alivespecimens, with a completely visible spinal cord.In parts of body and tail brown-blackish spots are present and ventral part is slightly lighter and more transparent. In younger specimens skin is completely smooth. Adult’s skin is rough and tough with less yellow spot than younger specimens. Tail’s length is more or less than head plus body length. Fore and posterior limbs have four fingers which are pale, tick and circular in shape. Marginal grooves are about 13 to 14 groove is longitudinal.
Biological characters: Usually itis not easy to observe mature salamanders as they do not have too many activities during the day. Larvae prefer dark spots in relatively slow streams containing so many stones. Life duration and ecology of this species is nearly unknown. Larvae have the minimum hibernation, but larvae in Shir-Abad’s cave are active during the year. They mostly feed on insects, but in Shir-Abad’s feeding on small bats has been observed. In some big specimens cannibalism behaviour has been occurred in both natural habitat and in situ which means they feed on other larvae or young salamanders of same species. During the sampling of specimens under stones it has been reported that they have quite slow movements, but their eye lead’s movement is beautiful and fast. This species keeps its head out of the water when they are in a water pot.
Distribution and habitat: This species lives in cold streams and small ponds amongst Hirkan forests. The minimum water temperature in these streams is 13-15ºC. These salamanders were observed from 800 to 1200 m altitudes. Their habitats have high rainfall in temperate areas. They are distributed in Talesh and Alborz mountains in Mazandaran, Ardebil, and Golestan province. Thisspecies lives in humid areas which show a rare and endangered fauna.