معرفی گونه سمور جنگلی Martes martes
نام فارسی: سمور جنگلی
نام علمی: Martes martes
نام انگلیسی: European Pine Marten
نام‌های محلی: (مازندرانی: سمبوره زرد)
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
ویژگی‌های ظاهری گونه سمور جنگلی
طول سر و بدن 42 تا 52 سانتی‌متر، طول دم 16 تا 28 سانتی‌متر، طول پا 8 تا 9 سانتی‌متر، ارتفاع بدن 15 سانتی‌متر و وزن 0.5 تا 2 کيلوگرم است. نرها اندکی بزرگ‌تر از ماده‌ها هستند. بدن پوشیده از خز پرپشت و نرم به رنگ قهوه‌ای تيره است. سالی يک‌بار موها ريخته و موهای جديدی به جای آن رشد می‌کند. دم بلند و پرمو و گوش‌ها بزرگ و مثلثی شکل است. از سمور سنگی بزرگ‌تر بوده و لکه زرد رنگی زير گلويش دارد. خز آنها در زمستان بلندتر و لطيف‌تر می‌شود. تنها عضو خانواده راسوها هستند که پنجه‌ها اندکی قدرت جمع شدن خود را حفظ کرده و همين ويژگی باعث سهولت در بالا رفتن از درختان و دویدن روی شاخه‌ها شده است. روی زمين نيز دونده سريعی است.
ویژگی‌های زیستی گونه سمور جنگلی
سمور جنگلی معمولا تک‌زی است و به طور عمده شب يا غروب آفتاب به فعاليت می‌پردازد. لانه را زير بوته‌ها يا سوراخ درختان می‌سازد. قلمروطلب بوده و مرز قلمرو خود را با سرگين علامت‌گذاری می‌کند. به سرعت از درختان بالا می‌رود و قادر است از فاصله 3 متری از درختی به درخت دیگر بپرد. برخلاف سمور سنگی، از انسان و اماکن مسکونی دوری می‌کند.
تغذیه سمور جنگلی: بخش عمده غذای خود را از پستانداران کوچک تامين می‌کند. قورباغه، پرندگان و تخم و جوجه آنها، حشرات، ميوه و عسل نيز ساير منابع غذايی اين جانور هستند.
تولید مثل سمور جنگلی: جفت‌گیری و لقاح در تابستان انجام می‌شود، 165 تا 210 روز لانه‌گزینی تاخیری دارد و پس از 1 ماه بارداری از زمان لانه‌گزینی، 1 تا 6 (معمولا 3) توله در بهار به دنیا می‌آورد. وزن توله‌ها در زمان تولد حدود 30 گرم بوده و پس از 6 ماه مستقل می‌شوند.
طول عمر سمور جنگلی: در طبيعت حدود 5 سال عمر می‌کند، ولی در اسارت تا 18 سال هم ممکن است زندگی کند.
زیستگاه، پراکندگی و فراوانی گونه سمور جنگلی در ایران
این گونه سمور در ایران در مناطق جنگلی زيست می‌کند ولی جنگل‌های قديمی را به جنگل‌های جوان ترجيح می‌دهد. گاهی نيز ممکن است در بوته‌زارها و علف‌زارها سکنی گزيند. تا کنون از ارتفاعات جنگلی گرگان و پارک ملی گلستان در استان گلستان و فومن و جنگل خیرود در استان گیلان گزارش شده است. گزارش‌هایی نیز از ارتفاعات جنوب تنکابن وجود دارد. به احتمال زیاد در اکثر مناطق بکر جنگل‌های هیرکانی در شمال کشور وجود دارد.
پراکنش جهانی گونه سمور جنگلی
سمور جنگلی در دنیا در قاره‌های اروپا و آسیا پراکندگی دارد.
آثار و نمایه‌ها گونه سمور جنگلی
ردپای سمور جنگلی: دست و پا دارای 5 انگشت به همراه چنگال‌های بلند هستند که تقریباً همیشه اثر واضحی را بر روی زمین می‌گذارند. در اکثر موارد، اثر انگشتان داخلی نیز به طور مشخص قابل مشاهده است. علاوه بر پینه انگشتی، 4 پینه کوچک میانی به حالت نیم دایره وجود دارند که در ظاهر به صورت 3 پینه چسبیده به هم به نظر می‌رسند که در ردپا به صورت گودی‌های دایره‌ای شکل دیده می‌شوند. دست دارای پینه‌ای است که در نزدیکی مچ قرار گرفته و نیز به صورت گرد و کوچک در پایین پینه‌های میانی و در قسمت خارجی لبه آن قرار دارد. هنگامی که با تمامی کف دست گام برمی‌دارد، اثرات پینه‌های نزدیک به مچ اغلب در ردپاها قابل مشاهده است. ردپای سمور سنگی و سمور جنگلی تقریباً یکسان است و به سختی می‌توان آنها را از یکدیگر تشخیص داد. ردپای سمور جنگلی اندکی بزرگ‌تر و برجسته‌تر از سمور سنگی بوده و شکل کلی ردپا به دلیل رشد زیاد پوشش مویی بین پینه‌های کف پا، به‌خصوص در زمستان که روی پینه‌ها را حجم زیادی از مو می‌پوشاند، نسبت به ردپای سمور سنگی مبهم و نامشخص‌تر است. طول اثر دست تقریبا 4 سانتی‌متر و عرض آن 3.7سانتی‌متر است و اثرپا 4.5سانتی متر طول و 3 سانتی‌متر عرض دارد. در مقابل، در ردپای سمور سنگی پینه‌ها نسبتا مشخص‌تر است. طول اثر دست تقریباً 3.5سانتی‌متر و عرض آن 3.2سانتی‌متر و طول اثر پا 4سانتی متر و عرض آن 3سانتی متر است. در برف در حال آب شدن رد پای هر 2گونه می‌تواند تا 2برابر بزرگ‌تر از اندازه معمول آن باشد.
الگوی ردپا سمور جنگلی: اندازه طول گام‌ها نسبتاً کوتاه است و معمولاً به حالت پریدن و گاهی اوقات نیز به حالت راه رفتن یا یورتمه رفتن حرکت می‌کنند. معمولاً پای خود را در پشت اثر دست قرار می‌دهند. در بیشتر اعضای خانواده راسوها، گروه‌های ردپایی حاصل از حرکت پریدن به صورت واضح و مشخص دیده می‌شوند. در گروه‌های ردپایی، همواره هر کدام از جای دست و پاها به هم بسیار نزدیک هستند و به طور کلی 1 یا 2 اثر پا در بالای اثر دست ها قرار گرفته و ایجاد گروه‌های رد پایی 3 تایی یا جفتی می‌کنند. چنانچه یک‌سری گروه‌های ردپایی را دنبال کنید الگوی اثر هر پا را متفاوت خواهید دید و به‌ندرت 2 گروه ردپایی حاصل از پریدن را پیدا خواهید کرد که یکسان باشند. ردپاهای جفتی اغلب در برف دیده می‌شوند که به صورت 2 اثر پای بسیار نزدیک به یکدیگر و در کنار هم بوده و اغلب اندکی زاویه‌دار به نظر می‌رسند. طول گام‌ها بین 40 تا 100 سانتی‌متر متغیر است.
سرگین سمور جنگلی: سرگین سمور جنگلی معمولا 8 تا 10 سانتی‌متر طول و 1.2 سانتی‌متر ضخامت دارد . به رنگ خاکستری تیره یا سیاه است. سوسیسی شکل است و معمولا پیچ و خم‌دار و نوک‌دار و شامل مو، پر و تکه‌های استخوان است. همچنین در اواخر تابستان بقایای میوه سته، آلو و هسته گیلاس نیز در آنها وجود دارد. سرگین سمور جنگلی بویی مشک‌سان و مشخص دارد. آنها اغلب سرگین خود را بر روی مکان‌های بالاتر از سطح زمین مانند سنگ‌ها، کنده درختان، توده چوب یا تنه درختان افتاده می‌گذارند.
وضعیت حفاظتی گونه سمور جنگلی
در طبقه کمترین نگرانی (LC) فهرست سرخ IUCN و پيوست II کنوانسيون CITES قرار دارد. اطلاعات چندانی از اين گونه در دست نيست و از اين رو، بررسی محدوده پراکندگی و وضعيت جمعيت آن از اهميت ويژه‌ای برخوردار است.
طبقه بندی گونه سمور جنگلی
سایر اعضای این خانواده را بشناسیم
- گونه راسو
- گونه زرده‌بر
- گونه سمور سنگی
- گونه سمور جنگلی
- گونه رودک (گورکن)
- گونه رودک عسل‌خوار
- گونه شنگ
- گونه شنگ هندی
External Features: HB 42-52 cm, T 16 -28 cm, HF 8-9 cm, SH 15 cm, and W 0.5-2 kg. Males are slightly larger than females. The fur is usually dark brown with soft dense hairs that grow longer and silkier during winter months. Complete molt occurs only once a year. The tail is long and bushy and ears are large and triangular in shape. The pine marten is larger than the stone marten and marked with a large creamy orange throat patch. Martens are the only mustelids with semi-retractable claws that enable them to climb trees with skill. They are also quick runners on the ground.
Biological Features: The pine marten is usually solitary and mostly active during dusk and at night. For most of the year the diet consist of small mammals but seasonally can include frogs, birds, eggs, chicks, insects, fruits, and honey. A nest is built under bushes or in tree holes. The species is territorial and scentmarks the boundaries of its territory. Mating and fertilization take place in summer followed by a period of delayed implantation that lasts 165 to 210 days. Parturition occurs in spring, one month after implantation, producing 1 to 6 young (usually 3). At birth, young weigh about 30 gr. They may begin dispersing after 6 month. Longevity is 5 years in the wild, while in captivity; the pine marten can live up to 18 years.
Habitat, Distribution and Abundance: Their habitat preference is for well-wooded areas, often preferring old growth forests though they can be found in shrub lands and grasslands. The species has been reported from the forested mountains of Gorgan and Golestan national park in Golestan and Fouman and Kheyroud forest in Guilan provinces. There are also some reports from the mountainous areas south of Tonekabon. It is most probable that the species inhabits all undisturbed Hyrcanian forests of northern Iran.
Conservation Status: The species is categorized as “Least Concern” (LC) by IUCN and listed in Appendix II of CITES. Information on the species is scant in Iran, therefore, a study on its distribution and population status is essential.