معرفی گونه گورکن (رودک) Meles meles
نام فارسی: گورکن (رودک)
نام علمی: Meles meles
نام انگلیسی: European Badger
نام‌های محلی: (ترکمنی: سَقار تُورسَق) (ترکی: پورسُوخ) (کردی: بَرخِه کَیفیَلِه، چاله‌که، کورزنگ، قارابشه، گورنه پشک) (لری: کَجل) (مازندرانی: سیاتَشی، گورشکو)
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
ویژگی‌های ظاهری گونه رودک
طول سر و بدن 56 تا 90 سانتی‌متر، طول دم 15 تا 20 سانتی‌متر، طول کف پای عقب 9 تا 11 سانتی‌متر، طول گوش 3 تا 5.5 سانتی‌متر، ارتفاع بدن 30 سانتی‌متر و وزن آن 10 تا 16 کيلوگرم است. جثه‌ای بزرگ و نيرومند، دم کوتاه و کلفت، پوزه باريک، گوش‌های کوچک ولی کاملا قابل مشاهده، گردن کوتاه و دست و پای کوتاه و کلفت دارد. کف پا از موهای نرم پوشيده شده است. ناخن‌های دست بسيار بلند است که برای کندن و حفر زمين مناسب است. بدن پوشیده از موهای خشن و به نسبت بلند به رنگ خاکستری و زير شکم و پاها سياه است. 2 نوار سياه رنگ در دو طرف صورت از گوش‌ها تا نوک پوزه و نوار پهن سفيد در وسط اين 2 نوار سياه از پشت سر تا بالای پوزه امتداد دارد.
ویژگی‌های زیستی گونه رودک
رودک یا گورکن معمولا در قالب گروه‌هايی متشکل از 4 تا 12 بالغ زندگی می‌کنند. تنها يک نر و يک ماده غالب بوده و معمولا فقط ماده غالب موفق به زادآوری می‌شود. مخفی‌زی و شب فعال بوده ولی ممکن است گاهی در روز برای آفتاب گرفتن يا شکار از لانه خارج شود.
لانه گورکن: لانه‌ای طولانی با تونل‌های پرپيچ و خم و چندین سوراخ خروجی دارد. طول راهرو تا محل لانه گاهی به 10 متر می‌رسد. لانه در طول چندین نسل حفظ شده و با گذشت زمان توسعه می‌يابد. لانه با علف، کاه، برگ‌ها یا خزها مفروش می‌شود و برای خواب زمستانی بسيار مناسب است. لانه را بسیار تمیز نگه می‌دارد و سطح آن را به وسیله مواد گیاهی مختلف می‌پوشاند، گاهی اوقات در صبح زود مواد بستر را جهت هوادهی از لانه بیرون آورده و ساعت‌ها آنها را در معرض هوا قرار می‌دهد. در اطراف لانه فضاهایی را جهت توالت، آفتاب گرفتن و زمین بازی ایجاد میکند.
گورکن‌ها حیوانات بسیار بازیگوشی هستند. در مناطق سردسیر زمستان‌ها برای مدتی طولانی در لانه می‌مانند و احتمالاً چند روزی به خواب زمستانی فرو می‌روند. رودک حیوان پر جراتی است. در مقابل حمله حیوانات بزرگ‌تر و حتی پلنگ با استفاده از فک و دندان‌های قوی‌اش به شدت آنها را گاز می‌گیرد و از خود به خوبی دفاع میکند. رودک‌هایی که در یک لانه زندگی می‌کنند دارای قلمرو مشترکی هستند و با هم از آن مواظبت و دفاع می‌کنند.
تغذیه گورکن: از انواع غذاها مانند پستانداران کوچک، حشرات، ساير بی‌مهرگان، ميوه‌ها، مواد گياهی و لاشه جانوران تغذيه میکند. اما کرم‌خاکی غذای اصلی بیشتر جمعیت‌های این گونه را تشکیل می‌دهد. معمولا آرام راه می‌رود مگر آنکه احساس خطر کند و يا مورد حمله قرار بگيرد. در اين حالت می‌تواند با سرعت قابل توجهی بدود.
تولید مثل گورکن: احتمالاً از اواخر زمستان تا اواسط تابستان جفت‌گیری میکند. پس از جفت‌گيری ممکن است لانه‌گزینی 3 تا 10 ماه به تاخير بیافتد. با گذشت 7 هفته پس از لانه‌گزینی، 2 تا 6 توله به دنيا می‌آید. چشمان توله‌ها پس از 1 ماه باز شده و 2.5 ماه تحت مراقبت هستند. تا 6 ماهگی وابسته به والدین هستند و پس از 18 ماه می‌توانند تولید مثل کنند. بسياری از گورکن‌ها به ویژه ماده‌ها هرگز والدين خود را ترک نمی‌کنند.
طول عمر گورکن: بیشترین طول عمر در طبیعت 14 سال و در اسارت تا 16 سال عمر میکند.
زیستگاه، پراکندگی و فراوانی گونه رودک در ایران
گورکن در ایران در زیستگاه‌های جنگلی، کوهستانی، بیشه‌زارها، استپ‌های نیمه خشک و همچنین زمین‌ها و باغات کشاورزی زيست میکند و به نسبت کمیاب است.
پراکنش جهانی گونه رودک
پراکندگی گورکن در دنیا در قاره‌های اروپا، آفریقا و آسیاست.
آثار و نمایه‌ها گونه رودک
ردپای گورکن: رودک نمونه‌ای تمام‌عیار از حیوانات کف‌رو است، با 5 انگشت در هر دست و پا که هر کدام چنگال‌های درازی دارند. از آنجایی که رودک‌ها به سنگینی قدم برمی‌دارند و حرکت می‌کنند، جزئیات اثرپا معمولا واضح و قابل مشاهده است و شکل آن نیز مشخص و نسبتاً شبیه به اثر پای یک خرس کوچک است. در رد پا 5 پینه انگشتی نزدیک به هم که تقریباً در یک ردیف قرار دارند دیده می‌شوند. اثر انگشت داخلی اغلب نامشخص است و یا اینکه وجود ندارد. پینه مرکزی بزرگ و کمی نرم و لبه‌دار است که در رد پا قابل مشاهده است. چنگال‌های بسیار بلند دست نیز اثری واضح و مشخص در ردپا به جا می‌گذارند که ممکن است اثر آنها تا چندین سانتی‌متر جلوتر از پینه انگشتی دیده شود. چنگال‌های پا نسبت به دست بسیار کوتاه‌تر هستند. رودک تنها بر روی بخش جلویی دست خود گام بر می‌دارد که اثری با عرض 4 و طول 5 سانتی‌متر ایجاد میکند و چنانچه هنگام حرکت کردن از تمامی کف دست استفاده کند طول آن به 7 سانتی‌متر می‌رسد. اثرپا اغلب به صورت کامل است به طوری‌که عرض آن 3.5 سانتی‌متر و طول آن تا لبه پشتی پینه میانی 4.5 و تا پاشنه پا 6.5 سانتی‌متر است.
الگوی ردپا گورکن: رودک معمولاً به حالت راه رفتن حرکت میکند و اغلب پا بر روی اثر دست قرار می‌گیرد. طول گام تقریباً 50 سانتی‌متر و فاصله بین دوپا مشخص و متمایز است. وقتی که بخواهد مسافتی طولانی را طی کند، به حالت یورتمه رفتن حرکت میکند. هنگام حرکت بر روی سطح سفت و سخت، پا در جلوی اثر دست قرار می‌گیرد و طول گام‌ها تقریباً 70 تا 80 سانتی‌متر است. هنگامی که به سرعت و در فضای باز حرکت میکند فاصله بین دوپا زیاد می‌شود. رودک‌ها هنگام ترس و فرار به حالت تاختن یا یورتمه رفتن حرکت می‌کنند.
سرگین گورکن: سرگین رودک ممکن است نرم و آبکی و یا خشک با شکلی پیچشی باشد و این به آن چه که خورده است بستگی دارد. سرگین آنها به طور عمده از بقایای حشرات، موی جوندگان کوچک، دانه‌ها و میوه‌های سته تشکیل شده است. با این وجود بیشترین خصیصه ظاهری سرگین‌ها طرز قرارگیری آنها است. رودک‌ها در سوراخ‌های کوچک و دراز تا عمق 10 سانتی‌متر که به‌وسیله پنجه‌های جلوی خود آنها را ایجاد کرده‌اند، سرگین خود را دفع می‌کنند. سوراخ‌ها بعد از استفاده پوشیده نمی‌شوند و ممکن است چندین بار استفاده شوند. این سوراخ‌ها اغلب در نزدیکی پناهگاه رودک‌ها یافت می‌شوند و بیشتر جدا افتاده از هم هستند اما تقریباً همیشه در کنار مسیرهای رفت و آمد رودک‌ها قرار دارند.
وضعیت حفاظتی گونه رودک
گورکن در طبقه کمترین نگرانی (LC) فهرست سرخ IUCN قرار دارد. در مورد اين گوشتخوار از پستانداران ایران کمتر مطالعه شده و ارزيابی وضعيت آن در زيستگاه‌هايش ضرورت دارد.
طبقه بندی گونه رودک
سایر اعضای این خانواده را بشناسیم
- گونه راسو
- گونه زرده‌بر
- گونه سمور سنگی
- گونه سمور جنگلی
- گونه رودک (گورکن)
- گونه رودک عسل‌خوار
- گونه شنگ
- گونه شنگ هندی
External Features: HB 56-90 cm, T 15-20 cm, HF 9-11 cm, E 3-5.5 cm, SH 30 cm, and W 10-16 kg. The Eurasian badger is powerfully built with a small head, short and thick tail, narrow snout, small but quite visible ears, short neck, and short strong limbs. The bottoms of the feet are covered with soft hairs. The claws on the forelimbs are strong, elongated and have an obtuse end, which assists in digging. The fur on the back and flanks is long and coarse, generally silvery-gray in color. The belly and legs are black. Two black bands pass along the head, starting from the upper lip and passing upwards to the base of the ears. A wide white band extends between the two dark bands, from the nose tip through the forehead and crown.
Biological Features: Eurasian badgers live in social groups, or clans, of 4 to 12 adult individuals. Clans often consist of a dominant male, a dominant female, and their offspring. The dominant pair are generally the only individuals that successfully produce cubs, although all or most of the females often mate with the dominant male. They are secretive and nocturnal but sometimes get out of their sett for sunbathe or hunt during the day. Badgers inhabit setts, or systems of interlocking tunnels with nest chambers, toilets, and several entrances, that are inhabited for generations and continuously expanded. Sett chambers are frequently lined with grass, straw, leaves, or mosses and are well suited for hibernation. Badgers eat an extremely wide variety of foods including insects, other invertebrates, small mammals and reptiles, fruits and other plant matter, and carrion. Earthworms constitute the main prey items in many populations. They usually walk calmly except when in danger or threatened they can run fast. Badgers are able to stand and defend themselves fiercely with their strong teeth and claws. After mating, delayed implantation might occur for 3 to 10 month. Seven weeks after implantation 2 to 6 cubs are born. Their eyes open after one month and begin weaning at 2.5 month. Many badgers, especially females, never leave their family group. Longevity is 14 years in the wild and up to 16 years in captivity.
Habitat, Distribution and Abundance: Lives in forest, mountain, shrub land, steppes and semi-desert and also in farmland and agricultural fields and is relatively rare.
Conservation Status: This species is categorized as “Least Concern” (LC) by the IUCN. Few studies have been carried out on this carnivore in Iran and studies on its conditions in different habitats are required.