گونه گربه وحشی Wild Cat
نام فارسی: گربه وحشی
نام علمی: felis silvestris
نام انگلیسی: Wild Cat
نام‌های محلی: (بلوچی: بگور، گُربک) (ترکمنی: گولیک) (ترکی: چول پیشیکی) (کردی: پَشیک) (مازندرانی: بامشی)
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
ویژگی‌های ظاهری گونه گربه وحشی
طول سر و بدن 50 تا 80 سانتی‌متر، طول دم 25 تا 35 سانتی‌متر، ارتفاع بدن 30 تا 40 سانتی‌متر و وزن 3 تا 6 کيلوگرم است. دمی پرمو و بلند با نوک پهن و معمولا سياه‌رنگ، پوزه کوتاه، چشم‌های درشت، گوش‌های بزرگ و مثلثی شکل و دست و پای بلند و باريک دارد. رنگ بدن بسيار متغير، از قهوه‌ای تا خاکستری است. اغلب گربه‌های وحشی ایران، روی بدن خال‌های مشخصی دارند. از اجداد گربه اهلی بوده و می‌تواند با آن جفت‌گيری کند. جثه گربه وحشی بزرگ‌تر و خال‌های روی بدن بيشتر است.
ویژگی‌های زیستی گونه گربه وحشی
گربه وحشی شب‌گرد است. اوایل غروب و صبح زود فعالیت بیشتری دارد. در هوای ابری و سرد و در فصل جفت‌گیری، گاهی روزها نیز مشاهده می‌شود. به مناطق مرطوب علاقمند بوده، ولی در بيابان‌های خشک نيز قادر به بقاء است. معمولا تنها زندگی می‌کند و مخفی‌زی است. اغلب در حفره‌های طبیعی، زیر بوته‌ها و سوراخ درختان لانه می‌سازد. به سرعت از درختان بالا می‌رود. ممکن است در یک شب تا 10 کیلومتر مسافت را طی کند. اکثر خصوصیاتش شبیه گربه اهلی است (مانند گربه میومیو می‌کند، در موقع دعوا پشت خود را قوز و موها را سیخ می‌کند).
تغذیه گربه وحشی: از پستاندارن کوچک، پرندگان و تخم و جوجه آنها، خزندگان، ماهی، قورباغه، حشرات و حیوانات اهلی از قبیل مرغ و خروس، بزغاله و گاهی مواد گیاهی تغذیه می‌کند. برای شکار طعمه ابتدا دزدانه به آن نزدیک می‌شود، سپس با چند پرش طعمه خود را می‌گیرد. این حیوان مانند گربه اهلی با طعمه گرفتار بازی نمی‌کند. همچنین مانند گربه اهلی معمولاً روی مدفوع خود را نمی‌پوشاند.
تولیدمثل گربه وحشی: معمولا در زمستان جفت‌گيری می‌کند. در این فصل بین نرها نزاع‌هایی درمی‌گیرد. پس از 58 تا 62 روز، 2 تا 4 و به ندرت 8 توله کور به دنيا می‌آورد. توله‌ها 80 تا 120 گرم وزن داشته و پس از 9 تا 11 روز چشمان‌شان باز می‌شود. توله‌ها تا 3 ماهگی شیر می‌خورند و در سن پايين، يعنی 5 تا 10 ماهگی از مادر مستقل شده و در 9 تا 12 ماهگی بالغ می‌شوند.
طول عمر گربه وحشی: در طبیعت 11 و در اسارت تا 15 سال عمر می‌کند. طعمه‌خواران شناخته شده این گونه شامل گربه‌سانان بزرگ، عقاب طلایی و سگ‌های اهلی هستند.
زیستگاه، پراکندگی و فراوانی گربه وحشی در ایران
گربه وحشی در انواع زيستگاه‌های جنگلی، کوهستانی، استپی، بيابانی، تپه‌ماهوری و حتی نزديک مناطق مسکونی هم زندگی می‌کند و در تمام استان‌های کشور، به جز استان‌های شمالی کشور یافت می‌شود.
پراکنش جهانی گربه وحشی
گربه وحشی در دنیا در قاره‌های آفریقا، اروپا و آسیا پراکندگی دارد.
آثار و نمایه‌های گربه وحشی
ردپا گربه وحشی: گربه وحشی دارای 5 انگشت در دست و 4 انگشت در پا است. انگشت داخلی در دست‌ها نسبت به انگشتان دیگر در بالا قرار دارد، به‌گونه‌ای که اثری بر روی زمین باقی نمی‌گذارد. در کف هر دست و پا 4 پینه انگشتی کاملاً تکامل یافته و 1 پینه مرکزی با 3 برجستگی وجود دارد. چنگال‌ها بلند و نوک‌تیز هستند و به‌گونه‌ای روی انگشتان قرار دارند که به هنگام راه رفتن اثری بر روی زمین بر جای نمی‌گذارند. ردپاها به علت ویژگی‌هایی مانند طرح کلی تقریباً دایره‌ای شکل آن، پینه‌های کاملاً مشخص و نبودن اثر چنگال‌ها، کاملاً واضح و قابل تشخیص هستند. ردپای گربه وحشی معمولاً دارای طول تقریبی 4 سانتی‌متر و عرض 3.5 سانتی‌متر است.
الگوی ردپای گربه وحشی: هنگامی که حیوان بر روی زمین سفت و سخت راه می‌رود پا معمولاً در جلوی اثر دست قرار گرفته و در زمین پوشیده از برف بر روی اثر دست قرار می‌گیرد. طول گام تقریبا 30 سانتی‌متر و فاصله بین 2 پا مشخص و واضح است. هنگام یورتمه‌رفتن، پاها روی اثر دست قرار می‌گیرد و طول گام 35 تا 40 سانتی‌متر افزایش می‌یابد. در این هنگام فاصله بین 2 پا کمتر شده و رد پاها تقریباً در یک‌خط قرار می‌گیرند. ردپای حاصل از یورتمه رفتن گربه وحشی بسیار شبیه به ردپای روباه در برف است که از طریق اندازه ردپا و طول کم گام‌ها قابل تشخیص است. حرکت آن هنگام فرار کردن به صورت پرش‌هایی با طول‌های متفاوت است.
سرگین گربه وحشی: سرگین گربه وحشی سوسیسی شکل است و معمولاً 6 تا 8 سانتی‌متر طول و 1 تا 1.5 سانتی‌متر ضخامت دارد، اگرچه تا حدی می‌تواند آبکی باشد. آنها در چاله‌های کوچک که با پنجه جلوی خود در زمین یا برف کنده‌اند سرگین خود را دفع می‌کنند. با ادرار که بوی تند و شدید مانند سرگین‌ها دارد نیز به همین روش برخورد می‌کنند. گربه وحشی سرگین و ادرار خود را در داخل قلمرو خودش به این روش پنهان می‌کند ولی در مرزهای قلمرو، سرگین‌ها به طور واضح و آشکاری بر روی تنه درختان، سنگ‌ها و مکان‌هایی شبیه به آن گذاشته می‌شوند (همانند روباه). در اینجا بوی شدید سرگین‌ها برای هشدار و اخطار به دیگر گربه‌های وحشی در محدوده قلمرو به کار می‌رود.
وضعیت حفاظتی گربه وحشی
به احتمال زیاد تصادفات جاده‌ای مهم‌ترين عامل کاهش جمعیت گربه وحشی در ايران است. به نظر می‌رسد در حال حاضر آمیزش با گربه‌های اهلی، با سرعت چشم‌گیری کاهش خلوص ژنتیكی گربه‌های وحشی در بسياری از مناطق پراکندگی آن، از جمله ايران را در پی داشته‌است. در طبقه کمترین نگرانی (LC) فهرست سرخ IUCN و پيوست II کنوانسيون CITES قرار دارد. به‌نظر می‌رسد که برخلاف ساير گربه‌سانان درحال حاضر به برنامه حفاظتی ویژه‌ای نياز نداشته باشد. با توجه به اینکه منابع مختلف تا 3 زیرگونه، گربه وحشی را از ایران گزارش می‌کنند، بررسی دقیق ژنتیکی نمونه‌های سراسر ایران به مشخص‌تر شدن نحوه پراکندگی این زیرگونه‌ها کمک خواهد کرد. تاکنون اکثر نمونه‌های یافت شده از ایران به زیرگونه آسیایی (F.s. ornata) نزدیک‌تر بوده‌اند.
طبقه بندی گونه گربه وحشی
سایر اعضای این خانواده را بشناسیم
راسته گوشتخواران
- گونه ببر مازندران (گونه منقرض شده)
- گونه شیر ایرانی (گونه منقرض شده)
- گونه پلنگ ایرانی
- گونه یوزپلنگ ایرانی
- گونه گربه وحشی
- گونه گربه جنگلی
- گونه گربه شنی
- گونه گربه پالاس
- گونه کاراکال
- گونه سیاه‌گوش
External Features: HB 50-80 cm, T 25-35 cm, SH 30-40 cm and W 3-6 kg. The wild cat has a long and bushy tail with widened tip that is usually black; short muzzle, large eyes, large triangular shaped ears and long, slender fore and hind feet. The body colour is variable ranging from brown to grey. Most wild cats in Iran have well-pronounced spots on their body. The species is considered as the ancestor of the domestic cat and can interbreed with it. The body is larger than that of the domestic cat and has more spots.
Biological Features: Although preferring wetter areas, the species can survive in dry deserts. It typically lives solitarily and is mostly nocturnal and secretive. The species feeds mainly on rodents but occasionally preys on birds, frogs, insects, poultry and rarely livestock. It breeds in winter and after a gestation period of 58 to 62 days, give birth 2 to 4, rarely 8 kittens. Kittens weigh 80-120 grams and their eyes open after 9-11 days. They become independent at the age of 5 to 10 months and sexually mature in 9 to 12 months. The lifespan is 11 in the wild and up to 15 years in captivity. Known predators include larger felids, golden eagles and domestic dogs.
Habitat, Distribution and Abundance: The wild cat lives in forests, mountains, steppes, deserts, hills and even in the vicinity of human habitations. It is found in all provinces of the country, except the Hyrcanian forests of Northern Iran.
Conservation Status: Road kills is probably the major cause of population declines in Iran. Hybridisation with domestic cats has reduced genetic diversity of wildcats in many parts of Iran. CITES lists it in Appendix II and IUCN lists it as “Least Concern” (LC). Unlike all other felid species in Iran it does not required specific conservation measures. Since up to three subspecies of wildcat have been reported from Iran, genetic sampling from wild specimens can provide interesting insights on distribution of these subspecies. Most of the examined specimens from Iran are considered as Asiatic wildcat (F.s. ornata).