خانواده همسترهای طلایی و وُلها FAMILY CICETIDAE
خانواده ولها و همسترهای طلایی در ایران شامل زیرخانواده همسترهای طلایی (Cricetinae) و زیرخانواده ولها (ARVICOLINAE) می‌باشد که قبلاً به عنوان زیرخانواده‌هایی از خانواده موش‌ها شناخته می‌شدند. در این خانواده دندان‌های نیش و پیش آسیا وجود ندارد. از خصوصیات زیرخانواده همسترهای طلایی وجود 1 کیسه بزرگ در داخل دهان است که به منظور حمل غذا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
گونه ول اجتماعی
اغلب ولها زندگی زیرزمینی دارند، بدن آنها برای این نوع زندگی تغییراتی یافته است. از نظر اندازه و جثه، شبیه موش خانگی هستند با این تفاوت که در این جانوران بدن استوانه‌ای و خپل، پوزه کوتاه، چشم‌ها ریز و گاهی پنهان در زیر موها، گوش‌ها کوتاه و اغلب نامشخص، دم و پاها کوتاه است. در سطح ساینده دندان‌های آسیا (که در هر طرف فک 3 عدد هستند) اشکال سه‌گوش متناوبی وجود دارد که جهت تشخیص گونه‌ها از هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. به طور کلی تشخیص برخی از گونه‌ها از طریق شکل ظاهری آنها بسیار مشکل است و نیاز به تجربه دارد.
ارزش اقتصادی همسترهای طلایی و ولها
هامسترهای طلایی و ولها با جمع‌آوری و زیر خاک نمودن دانه‌ها کمک زیادی به تجدید حیات برخی از گیاهان می‌نمایند. هامسترهای طلایی زمینه وسیعی را نیز برای انجام تحقیقات و آزمایش‌های مختلف پزشکی و جانورشناسی ایجاد کرده‌اند به طوری که در حال حاضر از هزاران هامستر طلایی در آزمایشگاه‌ها و انستیتوهای مختلف تحقیقاتی استفاده می‌شود. هامستر طلایی حیوانی آرام و تمیز است، به آسانی دست‌آموز می‌شود، هیچ‌گونه بویی ندارد و احتمالاً ناقل بیماری هم نمی‌باشد، به همین دلیل آن را به عنوان حیوان خانگی در منازل نگه می‌دارند. هامستر خاکستری و برخی از ولها لطماتی به محصولات کشاورزی وارد می‌سازند.
وضعیت فعلی همسترهای طلایی و ولها
دشمنان طبیعی شامل پرندگان شکاری از قبیل سارگپه‌ها، سنقرها، جغدها، همچنین لک‌لک‌ها و پستاندارانی مانند راسو، گربه‌های وحشی و روباه می‌باشند. از وضعیت فعلی اکثر گونه‌ها اطلاعات دقیقی در دست نیست. ولی به نظر می‌رسد خطری جدی آنها را تهدید نمی‌کند.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
آثار و نمایه‌های همسترهای طلایی و ولها
ردپا: هامسترها 5 انگشت در هر دست و پا دارند. انگشت داخلی دست کوچک شده و اثر آن در ردپا دیده نمی‌شود. رد انگشتان بلند و چنگال‌ها به وضوح در ردپا دیده شده و اثر دست تقریباً دارای 1.5 سانتی‌متر طول و ۱ سانتی‌متر عرض است.
ولها پاهای کوتاه و دم نسبتاً کوتاهی دارند و معمولاً به کندی و سنگینی حرکت می‌کنند. اغلب یک تفاوت اندازه آشکار بین اثر دست و پا وجود دارد که این ویژگی در موش‌ها دیده نمی‌شود. ولها معمولاً به حالت راه رفتن حرکت می‌کنند و از این گونه‌ها به طور نسبتاً پی‌درپی می‌پرند و به ندرت حالت یورتمه رفتن در آنها دیده می‌شود. اندازه اثر دست و پا از گونه‌ای به گونه دیگر متغیر است. اندازه طول پای ول آبزی 20 تا 25 میلی‌متر و این اندازه در ول اجتماعی 17 تا 18 میلی‌متر است.
سرگین: گونه‌های بسیاری از خانواده ولها دارای سرگین‌های استوانه‌ای و بسیار یک شکل هستند که معمولاً در هر دو انتها کروی شکل است. در تابستان هنگامی که ولها اکثراً از گیاهان سبز تغذیه می‌کنند دارای سرگینی به رنگی مایل به سبز هستند، در حالی که در زمستان هنگامی که ولها از پوست درختان ریشه‌ها و مانند آن تغذیه می‌کنند سرگین قهوه‌ای رنگ دارند. به جز گونه‌هایی مانند ول آبزی که سرگین آنها بر اساس اندازه‌شان قابل تشخیص است، تشخیص سرگین ول‌های مختلف غیرممکن است. بنابراین برای شناسایی جانور بر اساس سرگین یافت شده لازم است که بر دیگر نمایه‌ها همانند آثار حاصل از فعالیت‌های تغذیه‌ای و همچنین محل پیدا کردن سرگین و زیستگاه مربوطه نیز تکیه کرد.
از خانواده هامسترهای طلایی 2 گونه و از خانواده ولها تا کنون 17 گونه در ایران شناسایی شده است. ولی چنانچه مطالعات بیشتری انجام گیرد به احتمال زیاد تعداد گونه‌ها افزایش خواهند یافت. از ول‌هایی که امکان وجود آنها در ایران، به‌خصوص نواحی شمال غربی ایران زیاد است می‌توان ول اروپای غربی (Microtus levis) و ول قفقازی (Microtus daghestanicus) را نام برد.
طبقهبندی خانواده همسترهای طلایی و ولها
سایر اعضای خانواده همستر طلایی و وُلها را بشناسیم
- خانواده همستر طلایی و ولها
- گونه ول آبزی (موش آبی)
- گونه ول افغانی
- گونه ول برفی
- گونه ول حفار افغانی
- گونه ول حفار جنوب قفقاز (ول حفار کردی)
- گونه ول حفار ترکمنی
- گونه ول معمولی
- گونه ول اروپای شرقی
- گونه ول شرق خزر (ول کرمانی)
- گونه ول اجتماعی (موش افغان)
- گونه ول ایرانی
- گونه ول قزوینی
- گونه ول كپه داغ (ول پارادوکس)
- گونه ول جنگلی شلکوفنیکوف (ول علفزار)
- گونه ول جنگلی میجر
- گونه ول خراسان
- گونه ول گونتر
- گونه همستر خاکستری (همستر مهاجر)
- گونه همستر برانت (همستر طلایی)