گونه وُل آبزی Eurasian Water Vole

نام فارسی: ول آبزی (موش آبی)
نام علمی: Arvicola amphibius
نام انگلیسی: Eurasian Water Vole

ویژگی‌های ظاهری گونه ول آبزی

طول سر و بدن 146 تا 186 میلی‌متر، طول دم 100 تا 136 میلی‌متر، طول کف پای عقب 30 تا 33 میلی‌متر، طول گوش 15 تا 17 میلی‌متر، وزن حدود 80 تا 200 گرم و بزرگ‌ترین ول ایران است. سر بزرگ، پوزه پهن و کوتاه، چشم‌ها کوچک و گوش‌ها کوتاه و پنهان در میان موها است. رنگ پشت بدن قهوه‌ای تیره مخلوط با نارنجی و خاکستری و روی کمر رنگ تیره‌تر و مایل به سیاه است. رنگ موهای زیر بدن خاکستری بوده و گاهی سایه‌ای از زرد نارنجی در بعضی از قسمت‌های زیر بدن دیده می‌شود. مرز مشخصی بین رنگ تیره پشت و خاکستری زیر بدن وجود ندارد. دم به نسبت بلند و تقریبا به اندازه نصف طول سر و بدن است. روی دم موهای کوتاهی روییده است و فلس‌های غضروفی از زیر موها نمایان هستند. کف دست و پا برهنه است. دندان‌های پیشین زرد متمایل به نارنجی بوده و دندان‌های آسیا همانند دندان‌های پیشین رشد دایمی دارند.

دریافت مشاوره تخصصی رایگان

ویژگی‌های زیستی گونه ول آبزی

گونه ول آبزی، روزها به ویژه صبح زود و عصرها فعال است. شناگر ماهری است و هنگام خطر به داخل آب شیرجه می‌زند. قادر است به مدت 1.5 دقیقه در عمق 2 تا 3 متری زیر آب شنا کند. دارای غدد تولید بو است و قلمرو خود را با آ ن‌ها علامت‌گذاری می‌کند. حیوان ترسویی نیست و اگر احساس خطر نکند به انسان نزدیک می‌شود.
لانه: ورودی لانه غالبا بالای سطح آب قرار داشته و چندین راهروی زیرزمینی دارد. این راهروها به لانه که سطح آن به وسیله علف‌های خشک مفروش است منتهی می‌شود. طول راهروها گاهی به 40 متر می‌رسد. انبار ذخیره غذا مجاور لانه قرار دارد.
تغذیه: از برگ، گل، پیاز گیاهان، پوست و ریشه درختان و گاهی نیز از حشرات کوچک آبزی و حلزون تغدیه می‌کند.
تولید مثل: جفت‌گیری از اواسط بهار تا اواسط پاییز صورت می‌گیرد. 2 تا 5 بار در سال تولیدمثل می‌کند. طول دوره بارداری 20 تا 22 روز است و در هر زایمان 4 تا 6 بچه بی‌مو و با چشمانی بسته می‌زاید. چشم‌ها پس از 10 روز باز می‌شوند. مدت شیرخوارگی 12 روز است و در دو ماهگی بالغ می‌شوند.
طول عمر: حداکثر طول عمر در اسارت 5 سال است.

زیستگاه، پراکندگی و فراوانی گونه ول آبزی در ایران

بعضی جمعیت‌ها آبزی هستند و در اطراف رودخانه‌ها و تالاب‌هایی که دارای پوشش گیاهی متراکم هستند زندگی می‌کنند. بعضی جمعیت‌ها نیز خشک‌زی هستند و در چمن‌زارها و اراضی کشاورزی مشاهده می‌شوند. تاکنون از استان‌های تهران، مازندران، گیلان، اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، زنجان، کردستان، کرمانشاه، لرستان، همدان، مرکزی و اصفهان گزارش شده است.

پراکنش جهانی گونه ول آبزی

پراکندگی ول آبزی در دنیا در اروپا تا ایران و عربستان است.

آثار و نمایه‌ها گونه ول آبزی

لانه: سیستم تونلی ول آبزی اغلب عمیق و گسترده و بسیار شبیه به تونل‌های حفار مدیترانه‌ای است. ول آبزی خاک حاصل از حفاری زمین را به صورت تپه‌ای در یک طرف دهانه ورودی لانه خود ریخته و فشرده می‌کند. تپه‌های ول آبزی دارای اندازه‌های بسیار متغیری هستند و نسبت به تپه‌های حفار مدیترانه‌ای از نظر شکل و پراکنش نامنظم هستند. در طول تابستان که ول آبزی از گیاهان سبز و تازه تغذیه می‌کند، اندازه قطر دهانه ورودی می‌تواند 6 تا 8 سانتی‌متر باشد و همچنین تا فاصله معینی در اطراف آن می‌توان گیاهان جویده شده‌ای را یافت. برخلاف حفار مدیترانه‌ای سوراخ‌های ول آبزی به هیچ تپه‌ای مرتبط نیستند و معمولاً زمین کنده شده در جلوی سوراخ نیز اثری از مسیر رفت و آمد را مشخص نمی‌کنند. ول آبزی در زمین‌های نرم تپه تشکیل نمی‌دهد اما خاک را به سمت بالا و کناره‌ها فشار می‌دهد. لانه کروی شکل بزرگ ول آبزی معمولاً به صورت تونل‌های تودرتو ساخته می‌شود، اما در مناطق بسیار مرطوب که امکان حفر تونل در خاک وجود ندارد، در بالای زمین در توده‌ای از نی لانه خود را بنا می‌کند و اغلب از علف‌ها یا نی‌ها به عنوان مواد لانه‌سازی استفاده می‌کند. تونل‌های ول آبزی معمولاً در کناره جوی‌ها و رودخانه‌ها یافت می‌شوند که ممکن است حفره‌هایی سوراخ سوراخ شده باشد. این سوراخ‌ها معمولاً همگی به یکدیگر راه داشته و به انبار غذای جانور منتهی می‌شود. حفار مدیترانه‌ای و ول آبزی هر دو خاک انباشت ایجاد می‌کنند و برای تشخیص آنها باید به سوراخ خروجی توجه کرد. در مورد حفار مدیترانه‌ای این سوراخ در خود کپه‌های خاک دیده می‌شود در حالی که کپه‌های خاک لانه ول آبزی در یک طرف سوراخ دیده می‌شود.

سرگین: سرگین ول آبزی 7 تا 10 میلی‌متر طول و 3 تا 4 میلی‌متر ضخامت دارد.

وضعیت حفاظتی گونه ول آبزی

گونه ول آبزی دارای جمعیت‌های پایدار و پراکندگی وسیعی است و به همین دلیل در فهرست سرخ IUCN در طبقه کمترین نگرانی (LC) قرار دارد. در بعضی مناطق نیز به عنوان آفت محصولات کشاورزی شناخته می‌شود.

طبقه بندی گونه ول آبزی

سایر اعضای خانواده همستر طلایی و وُل‌ها را بشناسیم

راسته جوندگان

• خانواده همستر طلایی و ول‌ها

- گونه ول آبزی (موش آبی)
- گونه ول افغانی
- گونه ول برفی
- گونه ول حفار افغانی
- گونه ول حفار جنوب قفقاز (ول حفار کردی)
- گونه ول حفار ترکمنی
- گونه ول معمولی
- گونه ول اروپای شرقی
- گونه ول شرق خزر (ول کرمانی)
- گونه ول اجتماعی (موش افغان)
- گونه ول ایرانی
- گونه ول قزوینی
- گونه ول كپه داغ (ول پارادوکس)
- گونه ول جنگلی شلکوفنیکوف (ول علفزار)
- گونه ول جنگلی میجر
- گونه ول خراسان
- گونه ول گونتر
- گونه همستر خاکستری (همستر مهاجر)
- گونه همستر برانت (همستر طلایی)

External Features: HB 146-186 mm, T 100-136 mm, HF 30-33 mm, E 15- 17 mm and W 80-200 gr. It is the largest vole in Iran. Head large, muzzle wide and short, eyes small and ears are short and hide among hairs. Dorsal hairs are dark brown mixed with orange and grey and flank is darker turning to black. Ventral is grey and sometimes tinted with orange yellow. There is no distinct boundary between dark upper and grey under part. Tail is relatively long and almost half of the head-body length. Tail is covered with short hairs and cartilaginous scales are visible. Soles of fore and hind limbs are bare. Incisors are yellow orange and molar teeth grow continuously as incisors.
Biological Features: Water voles are active early in the morning and in evenings. Entrance to their burrow is usually above water level with many tunnels leading to nest chamber which is lined with dry vegetative materials. Sometimes tunnels are 40 meters long. Food chamber is adjacent to the nest. It is a good swimmer and dives to water when threatened. Water vole is able to swim in depths of 2 to 3 meters for 1.5 minutes. Territory is marked with excretions of its glands. Food consists of leaves, flowers, bulbs, tree barks and roots and sometimes water insects, snails and small fish. Breeds from mid spring to mid-fall. 2 to 5 litters are produced every year and after gestation period of 20 to 22 days 4 to 6 naked baby voles with closed eyes are born. Maximum lifespan is about 5 years in captivity.
Habitat, Distribution and Abundance: Most populations are aquatic living in river and wetland banks with dense vegetation. Some populations also live in terrestrial habitats as grasslands or agricultural fields. The species is reported from Tehran, Mazandaran, Guilan, Ardabil, East Azarbaijan, West Azarbaijan, Zanjan, Kordestan, Kermanshah, Lorestan, Hamedan and Esfahan provinces.
Conservation Status: It is categorized as “Least Concern” (LC) by the IUCN Red List due to its wide distribution and stable populations. In some areas it is considered as agricultural pest.