گونه دال پشت سفید White-rumped Vulture
نام فارسی: دال پشت سفید
نام علمی: Gyps bengalensis
نام انگلیسی: White-rumped Vulture (Indian White-backed Vulture)
نام‌های محلی: ترکی: کورگی آغ قوزقون، کردی: دال‌ی پشت سپی
زیرگونه‌های دال پشت سفید
دال پشت سفید 3 زیرگونه دارد. زیرگونه indicus در مرکز و غرب هند، زیرگونه tenutrastris در شمال هند تا چین و زیرگونه bengalensis از شرق چین تا هندوستان، پاکستان و ایران پراکنش دارد.
ویژگی‌های ظاهری گونه دال پشت سفید
طول بدن 87 تا 90 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 208 سانتیمتر است. از دال‌های به نسبت کوچک‌جثه است. نر و ماده همشکل و فاقد تغییرات فصلی هستند. پرنده‌ی بالغ قهوه‌ای مایل به سیاه با گردن برهنه و لاغر و به رنگ خاکستری تیره دیده می‌شود. در قاعده‌ی گردن شنلی از پرهای نرم به رنگ سفید تا سفید نخودی دارد. شاهپرهای اولیه و ثانویه سفید و در تضاد با پوشپرهای سیاه رنگ زیر بال‌ها به خوبی نمایان است. دمگاه و تا حدودی از روتنه، ران‌ها و پوشپرهای زیر دم سفید هستند. پرنده‌ی نابالغ قهوه‌ای تیره است، پرهای بدن دارای نواری به رنگ نخودی کمرنگ در مرکز خود هستند و گردن با کرک‌های کوتاه و سفید رنگی پوشیده شده است.
ویژگی‌های زیستی گونه دال پشت سفید
مناطق باز و مسطح با درختان پراکنده را به عنوان زیستگاه برمی‌گزیند و برخلاف سایر دال‌ها کمتر در مناطق کوهستانی دیده می‌شود. تا حد زیادی به زیستن در مجاورت انسان خو گرفته و از لاشه‌ها و زباله‌های اطراف روستاها و شهرها تغذیه می‌کند. پرنده‌ای به نسبت اجتماعی است و به طور معمول در دسته‌های کوچک به شکل قوز کرده روی درختان (به ویژه نخل‌ها)، بام یا دیوار کشتارگاه‌ها و مکان‌های رهاسازی یا دفن پسماندهای روستایی و شهری دیده می‌شود. رفتاری شبیه دال دارد و هنگام استراحت سر را بین شانه‌ها فرو می‌برد با بال‌هایی گسترده و بی‌تحرک، بال‌بازرَوی می‌کند.
- تولید مثل: جوجه‌آوری از اواسط مهر تا اواسط اسفند روی درختان بزرگ نزدیک روستاها، کنار جاده‌ها و یا کانال‌های آبرسانی آغاز می‌شود. تک همسر است و آشیانه‌اش توده‌ای مسطح و نامنظم از ساقه‌ها و شاخه‌های کوچک درختان است که آن را اغلب با برگ‌های سبز می‌پوشاند. معمولاً 1 و به ندرت 2 تخم بیضی کوتاه، به رنگ سفید مایل به قرمز تا قهوه‌ای یا خاکستری مایل به قهوه‌ای و به ابعاد 86 × 64 میلیمتر می‌گذارد تفریخ تخم‌ها در حدود 45 روز به طول می‌انجامد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک، تا حدی ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند و در ابتدا توسط غذای نیمه هضم شده و برگردانده شده در کف آشیانه تغذیه می‌شوند. اطلاعات بیشتری در خصوص دوره‌ی پرورش جوجه‌ها در دست نیست.
زیستگاه گونه دال پشت سفید
این پرنده در مناطق باز، با درخت‌های پراکنده و اراضی کشاورزی اطراف روستاها به سر می‌برد. در ایران به تعداد اندک، دیده می‌شود. ئال پشت سفید در دشت‌های باز، تپه ماهورها و کشت‌زارها زیست می‌کند.
مکان‌های مهم زادآوری گونه دال پشت سفید در ایران
مکان‌ها احتمالی زادآوری این گونه در ایران نامشخص است.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
پراکندگی گونه دال پشت سفید
- پراکنش در جهان: دال پشت سفید در آسیای جنوب شرقی تا جنوب شرق ایران پراکنش دارد.
- پراکنش در ایران: به صورت کمیاب، مقیم نواحی شرقی استان هرمزگان و جنوب استان سیستان و بلوچستان است. در 30 سال اخیر فقط 3 مشاهده از این پرنده در این ناحیه از کشور به ثبت رسیده است. این دال فقط در جنوب شرق ایران رکورد شده است.
- پراکنش در تهران: تا کنون در شهر تهران رکورد نشده است.
مهاجرت سالیانه (کوچ) گونه دال پشت سفید
دال پشت سفید مهاجرت طولانی ندارد اما ممکن است جوان‌ها از زیستگاه‌های زادآوری دور شوند.
وضعیت حفاظتی گونه دال پشت سفید
جزء پرندگان به شدت در معرض خطر انقراض (CR) در ایران نیز در فهرست پرندگان حمایت شده قرار دارد و دارای ارزش حفاظتی است. از مهمترین تهدیدها برای این پرنده در مقیاس بین‌المللی را می‌توان به مرگ و میر ناشی از تغذیه از لاشه‌های حاوی آنتی‌بیوتیک و سایر داروها (نظیر ترکیبات دیکلوفناک)، کاهش دسترسی پذیری به طعمه ناشی از کاهش جمعیت سم‌داران وحشی و بهبود مدیریت جمع‌آوری لاشه دام‌های اهلی از طبیعت نسبت داد.
صدای پرنده دال پشت سفید
صدای این پرنده در هنگام تولید مثل "هیس مانند" شنیده می‌شود.
روش‌های شناسایی گونه دال پشت سفید
- شناسایی در حالت پرواز از راه دور: بال‌بازرَوی و اوج‌گیری با بال‌های پهن و تقریباً هم سطح بدن انجام می‌شود که در انتها انگشت‌ها به سمت بالا متمایل شده‌اند. دم در انتها مثلثی شکل است. بال‌ها تقریباً S شکل هستند. در محل اتصال گردن به بدن لکه‌ی سفیدی دیده می‌شود که به خاطر وجود کرک‌پرهاست. پرنگان نابالغ لکه‌های نامنظم سفیدی در شاهپرهای بزرگ و میانی دارند و همانند بالغ‌ها سر بسیار کوچک دیده می‌شود. روی بدن کاملاً تیره دیده می‌شود اما پرهای پوششی روی کمر سفید و کاملاً در تضاد با رنگ پشت است.
- شناسایی در حالت پرواز از نزدیک: از فاصله‌ی نزدیک سر بدون پر و نازک این پرنده کاملاً قابل مشاهده است. بال‌های بزرگ و پهن تیره با یک لکه‌ی بزرگ سفید در قسمت پرهای پوششی و دم مثلثی شکل از علامت‌های مهم شناسایی این پرنده است. در حالتی که پرنده از زاوه‌ی بالای بدن دیده شود، کمر سفید کاملاً نمایان است. پرنده‌ای اجتماعی است و اغلب گروهی دیده می‌شوند.
- شناسایی در حالت نشسته: سر لخت و بدون پر و خاکستری رنگ است. منقار قوی و بزرگ است. دور گردن در محل اتصال به بدن یک دسته کرک‌های سفید وجود دارد. بال‌ها بزرگ بوده و کاملاً روی بدن را می‌پوشاند. پرهای پوششی بزرگ روی بال از شاهپرهای تیره‌تر است. در حالت نشسته اگر کمی بال‌ها را پایین بیاورد سفیدی روی کمر کاملاً نمایان است.
بخش‌های بدون پر (لخت) گونه دال پشت سفید
سر و گردن در بالغ‌ها قرمز چک است. بینی تیره است و منقار در پایه خاکستری روشن و در انتها سیاه می‌شود. پاها سربی رنگ است. در نابالغ‌ها منقار کاملاً تیره و سر و گردن روسن با نوار تیره‌ای است که از روی سر آغاز شده و به شانه‌ها ختم می‌شود. چشم‌ها قهوه‌ای تیره هستند.
فازهای رنگی متفاوت دال پشت سفید
این گونه در ایران فازهای رنگی متفاوتی ندارد.
گونه‌های مشابه دال پشت سفید
- دال معمولی و دال سیاه: جثه‌ی درشت‌تری دارند. در حالت نشسته رنگ بدن متفاوت دیده می‌شود (یکی قهوه‌ای و دیگری سیاه، اما دال پشت سفید خاکستری تیره ایت). در پرهای پوششی زیر بال لکه‌ی سفیدی دیده نمی‌شود. رنگ رامپ با پشت پرنده یکی است اما رامپ در دال پشت سفید کاملاً سفید رنگ است.
تشخیص جنسیت گونه دال پشت سفید
دو جنس نر و ماده در تمام فرم‌ها به هم شبیه هستند. تشخیص جنسیت این پرنده در طبیعت از روی شکل ظاهری امکان‌پذیر نیست.
سایر اعضای این خانواده را بشناسیم
طبقه‌بندی گونه دال پشت سفید
Gyps bengalensis
Morphological characteristics: 87-90 cm length and 208 cm wing-span. A rather small vulture. Sexes similar with no seasonal variation. Adult black with silvery-grey bill, thin bare dark grey neck, white woolly ruff at base of neck, and white back, rump, and median and greater under wing-coverts. In flight, easily distinguished by contrast between black primaries and secondaries and white under wing-coverts. Juvenile dark brown, also on ruff, back, rump, and underwing, each feather of body with contrastingly pale buff central stripe; bill black, neck covered with short white feathers (browner on nape).
Biological characteristics: Prefers open and flat or hilly areas with scattered trees. Unlike other vultures, rarely seen in mountainous areas. Used to living with human, feeding on carcasses and rubbish around villages and cities. Rather gregarious, usually seen in small flocks perched on trees, roofs, and walls of abattoirs and other places where human waste material is released. Behaviour similar to other vultures; puts head into shoulders when roosting. Soars on thermals with stretched motionless wings. Breeding starts mid-October to mid- February in large trees near villages, next to roads or water canals. Monogamous. Nest a flat structure of small stems and twigs, mostly covered with green leaves. Usual clutch 1, seldom 2, reddish white to brown or brownish grey eggs, 86 × 64 mm in size. Eggs hatch after 45 days. Chicks semi-altricial and nidicolous. Fed on pieces of meat regurgitated by parents. No data available on fledging period.
Distribution and abundance: An uncommon resident of eastern Hormozgan and southern Baluchestan. In recent 30 years, only 3 observations registered.
Conservation status: Globally has been listed as Critically Endangered (CR) in IUCN red list. Also concerned as protected species in Iran and is of conservation values. The most important factors internationally threatening this species include death due to feeding on carcasses contaminated with antibiotics or other medicine such as diclofenac derivatives, decrease in availability of prey as a result of reduction in populations of wild ungulates, and improvement in management of removing carcasses of domestic cattle from nature.