گونه پیغو کوچک Shikra
نام فارسی: پیغوی کوچک
نام علمی: Accipiter badius
نام انگلیسی: Shikra
نام‌های محلی: ترکی: کیچیک سرچه قرقی سی، کردی: سه‌قر، گیلانی: واشک (چی چینی)
زیرگونه‌های پیغو کوچک
پیغو کوچک 6 زیرگونه دارد. زیرگونه موجود در ایران cenchroides است که در شمال و شمال شرق ایران زادآوری دارد. بقیه زیرگونه‌ها cenchroides, dussmieri, badius, sphenurus, poliopsis و polyzonoides هستند.
ویژگی‌های ظاهری گونه پیغو کوچک
طول بدن 30 تا 36 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 60 تا 70 سانتیمتر است. قوشی کوچک‌جثه و تا حدی شبیه به پیغو است ولی بال‌ها و دم کوچکتر و چشمانی قرمز دارد. نر و ماده تا حد زیادی همشکل و فاقد تغییرات فصلی هستند. پرنده‌ی نر بالغ با روتنه خاکستری مایل به آبی کمرنگ‌تر از پیغو و زیرتنه نخودی مایل به کرم همراه با راه‌راه نخودی مایل به صورتی بر روی سینه دیده می‌شود. بال‌ها گرد و نوک 4 تا 5 شاهپر اولیه تیره است (تیرگی نوک بال‌ها در پیغو چشمگیرتر است). زیر بال‌ها سفید مات با ته‌رنگی از نخودی مایل به صورتی و روی پوشپرهای بال‌ها شاهپرهای پرواز مخطط است. چانه و زیر گلوی سفید با یک خط طولی تیره در وسط آن دارد. دم دارای 5 تا 6 نوار تیره است. در پرنده‌ی ماده‌ی بالغ روتنه قهوه‌ای‌تر است، تیرگی نوک شاهپرهای اولیه به 2 تا 3 شاهپر بزرگتر محدود می‌شود و پوشپرهای زیر بال‌ها و سینه دارای راه‌راه نخودی مایل به صورتی مشخصتری نسبت به نر است. پرنده‌ی نابالغ به واسطه‌ی روتنه‌ی قهوه‌ای‌تر، لکه‌های فراوان اشکی شکل به رنگ قهوه‌ای پررنگ که در امتداد هم نوارهای طولی در زیرتنه ایجاد می‌کند و رنگ خرمایی راه‌راه گونه‌ها و اطراف گردن از بالغ‌ها قابل تفکیک است.
ویژگی‌های زیستی گونه پیغو کوچک
نسبت به سایر گونه‌های قرقی به آب و هوای گرمتر و خشکتر سازگار شده است، وابستگی کمتری به جنگل و درختزارهای متراکم دارد و اغلب در جنگل‌های تنک، اراضی زراعی با درختان پراکنده، باغات میوه، جنگل‌های حاشیه رودخانه‌ها، واحه‌ها و درختستان‌های اطراف مناطق مسکونی دیده می‌شود. رفتارش شباهت زیادی به پیغو دارد، با این وجود نسبت به سایر قوش‌ها کمتر در میان شاخ و برگ درختان به تعقیب و شکار پرندگان می‌پردازد. اغلب از محل نشیمنگاه خود، اطراف را برای یافتن طعمه جستجو می‌کند و سپس با تعقیب سریع طعمه در نزدیکی سطح زمین، آن را شکار می‌کند. گاهی نیز در میان ساختمان‌ها به شکار مارمولک‌های روی دیوار می‌پردازد.
- تولید مثل: جوجه‌آوری از اوایل خرداد و با تشکیل قلمرو در علفزارهای هموار با درختان پراکنده آغاز می‌شود. تک همسر است و آشیانه‌اش توده‌ای کوچک، کم‌عمق و سست از شاخه‌های کوچک به همراه پوشش کمی از شاخه‌های برگ‌دار است که آن را روی درختان می‌سازد. معمولاً 2 تا 4ر و به ندرت 7 تخم نیمه بیضی کوتاه، به رنگ سفید مایل به آبی کمرنگ و به ابعاد 31.3 × 40.4 میلیمتر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها 28 تا 29 روز طول می‌کشد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک، تا حدی ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند، در حدود 30 روزگی آشیانه را ترک می‌کنند ولی همچنان تا مدتی پس از آن در کنار والدین باقی می‌مانند.
زیستگاه گونه پیغو کوچک
این پرنده در بیابان‌ها و شیب‌های درختدار و مناطق جنگلی، که درخت‌های پراکنده‌ای دارد، به سر برده و روی درختان آشیانه می‌سازد. در ایران، به صورت مهاجر تابستانی، در شمال و شمال شرقی و در زمستان در جنوب شرقی و جزیره قشم نیز دیده می‌شود. این پرنده در محیط‌های باز با درختان کم، باغ‌ها و جنگل‌های پهن‌برگ و محیط‌های نسبتاً خشک و بیابانی زیست می‌کند و داخل فضاهای سبز بزرگ داخل شهر مانند پارک جمشیدیه و پارک سرخه حصار تهران نیز دیده می‌شود.
مکان‌های مهم زادآوری پیغو کوچک در ایران
پیغو کوچک در شمال شرق ایران تا حاشیه‌ی جنوب غربی دریای مازندران زادآوری دارد. اخیراً گزارشاتی از زادآوری این گونه از اطراف بندر عباس در دست است.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
پراکنش گونه پیغو کوچک
- پراکنش در جهان: پیغو کوچک در آسیای مرکزی، خاورمیانه تا هندوستان و چین پراکنش دارد.
- پراکنش در ایران: در نواحی شمال شرقی کشور جوجه‌آوری و تابستان‌گذرانی و در نواحی جنوب و جنوب شرقی زمستان‌گذرانی می‌کند. بین این دو ناحیه به صورت مهاجر عبوری دیده می‌شود. همچنین گزارش‌هایی از جوجه‌آوری این پرنده در بندرعباس در استان هرمزگان موجود است. تابستان‌ها در شمال شرق تا حاشیه‌ی جنوب دریای مازندران و در زمستان‌ها به صورت مهاجر عبوری در مناطق شرقی و جنوبی ایران پراکندگی دارد.
- پراکنش در تهران: بهار و تابستان در تهران حضور دارد و می‌توان آن را در پارک‌های بزرگ با درختان کم مشاهده نمود. پیغو کوچک به تعداد کم در تهران زادآوری دارد.
مهاجرت سالیانه گونه پیغو کوچک (کوچ)
این گونه در شمال شرق ایران (حتی تا داخل شهر تهران) پراکنش دارد و در بسیاری مناطق زادآوری هم دارد. زمستان‌ها به مناطق جنوبی‌تر مانند جنوب شرق ایران تا هنوستان مهاجرت می‌کند.
وضعیت حفاظتی گونه پیغو کوچک
در فهرست پرندگان حمایت شده ایران قرار دارد و دارای ارزش حفاظتی است.
صدای گونه پیغو کوچک
صدای این پرنده آرام و شبیه «چه- ویک-چه-ویک» یا شبیه جغد به صورت «کیک-کویی» شنیده می‌شود.
روش‌های شناسایی گونه پیغو کوچک
- شناسایی در حالت پرواز از راه دور: دم دراز وبال‌ها نسبتاً کوتاه هستند. روی بدن خاکستری روشن است و کاملاً با رنگ زیر بدن کنتراست دارد. زیر بدن کاملاً روشن است اما در انتهای انگشتان، سیاهی مشخصی دیده می‌شود. بال‌ها در قسمت بازو پهن‌تر از دست‌ها هستند. دم دراز و تقریباً باریک است. حداکثر 5 انگشت در دست‌ها دیده می‌شود. هنگام بال بازرَوی بال‌ها در امتداد بدن قرار دارد.
- شناسایی در حالت پرواز از نزدیک: گلو سفید و یک خط مشخص در آن دیده می‌شود. سفیدی گلو با رنگ دارچینی سینه کنتراست داردو در زیر بدن، سینه و شکم راه‌راه عرضی مشخص داردو روی سر و گونه در نرها خاکستری روشن است و طوق کر- نخودی رنگ در دور گردن دیده می‌شود رنگ قرمز چشم‌ها به خوبی نمایان است. پرهای پوششی دمگاه و زیر دم سفید است. پرهای پوششی روشن دیده می‌شود و راه‌راه‌های تیره مشخص در شاهپرهای بالی وجود دارد. تعداد انگشتان حداثر 5 عدد است. بازو پهن‌تر از دست‌ها و راه‌راه‌های آن کمرنگ‌تر است. نوک انگشتان (P6 تا P10) سیاه است.شاهپرهای دمی وسط راه‌راه‌های تیره فاصله‌دار از هم و مشخص دارد (4 تا 5) و دمهای کناری که در صورت بسته بودن دم روی دم‌ها وسطی را می‌پوشانند، راه‌راه‌های نازک فاصله‌دار دارند. از نمای بالا دم 5 راه‌راه تیره منظم دارد. رو تنه کاملاً خاکشتری است اما شاه‌پرها راه‌راه تیره مشخص دارند. جوان‌ها قهوه‌ای رنگ با خال‌های درشت قهوه‌ای در سینه و شکم هستند.
- شناسایی در حالت نشسته: دم بلند است و شاه‌پرها حتی به اندازه‌ی نصف دم هم نیستند. پشت بدن نرها یکدست خاکستری روشن و شاه‌پرها سیاه است. دور گردن یک حلقه‌ی روشن (حنایی- نخودی) دیده می‌شود. گلو سفید و خط گلویی حنایی در آن دیده می‌شود. روی سر و صورت خاکستری روشن است. سینه و شکم راه‌راه عرضی دارچینی رنگ دارد اما پرهای پوششی دمگاه و زیر دم سفید هستند. ماده‌ها کم تیره‌تر و قهوه‌ای‌تر از نرها هستند. سر و صورت کاملاً خاکستری است و خط گلویی قهوه‌ای در گلو دیده می‌شود. راه‌راه‌های سینه فشرده و پهن‌تر و رنگ آن‌ها قهوه‌ای- شکلاتی است. جوان‌ها در پشت بدن کاملاً قهوه‌ای روشن هستند. روی سر قهوه‌ای تیره است که راه‌راه‌های نازک کرم رنگ در آن دیده می‌شود. گونه‌ها نیز قهوه‌ای روشن است. سینه خال‌های درشت حنایی دارد که در کنار هم خطوط طولی را تشکیل می‌دهند اما شکم تقریباً سفید است (در پیغو سینه و شکم تا زیر دم راه‌راه دارد).
بخش‌های بدون پر گونه پیغو کوچک (لخت)
منقار در بالغ‌ها خاکستری و بینی زرد است. پاها بلند و زرد و ناخن‌ها سیاه است. چشم‌ها در جوان‌ها زرد کمرنگ تا زرد پررنگ در ماده‌ها زرد تا نارنجی و در نرهای بالغ قرمز خونی است. رنگ منقار در جوان‌ها متمایل به سیاه است.
فازهای رنگی متفاوت گونه پیغو کوچک
این گونه فازهای رنگی متفاوت ندارد.
گونه‌های مشابه پیغو کوچک
این گونه شباهت زیادی به سایر پرندگان شکاری جنس Accipiter دارد، در این میان پیغو مشابه‌ترین گونه است.
- طرلان: به طور مشخص جثه‌ی درشتی دارد. شکم تپل و برجسته دیده می‌شود. در لبه‌ی شاهپرهای اولیه رنگ تیره دیده نمی‌شود. پروازی پرقدرت دارد. نابالغ‌ها در ناحیهی سر کرنگ هستند و بالغ‌ها نوار ابرویی پهنی دارند. در مناطق مرطوب‌تر و جنگلی‌تر زیست می‌کند.
- پیغو: خط گلویی قهوه‌ای و مشخص‌تر است. بال‌ها نوک تیزتر و گوشه‌دارتر هستند. رنگ خاکستری پشت و صورت پررنگ‌تر است. رنگ حنایی راه‌راه سینه در نرها و قهوه‌ای در ماده‌ها پررنگ است. شکم و پرهای پوششی مخرج و زیر دم جوان‌ها خط‌خط دارد اما در پیغو کوچک سفید است. حداکثر 4 انگشت و پیغو کوچک 5 انگشت دارد. در هنگام پرواز از زاویه‌ی زیرین، تعداد شاهپرهای نوک سیاه 5 عدد (P6 تا P10) و در پیغو کوچک 4 عدد است (P7 تا P10).
- قرقی: در هنگام پرواز در نوک شاه‌پرها سیاهی دیده نمی‌شود. راه‌راه‌های داخل بال به طور مشخص پررنگ‌تر است. راه‌راه‌های داخل دم هم پررنگ‌تر، مشخص‌تر و پهن‌تر هستند. خط گلویی ندارد و در صورت رنگ خرمایی و خط ابرویی سفید دارد که در پیغو کوچک وجود ندارد. رنگ چشم در قرقی زرد اما در پیغو کوچک بالغ قرمز است. تعداد انگشتان 6 عدد و در پیغو کوچک 5 عدد است.
تشخیص جنسیت گونه پیغو کوچک
پرنده نر و ماده تقریباً هم‌اندازه هستند اما ماده‌ها کمی بزرگترند. نرها در پشت بدن خاکستری روشن، اما ماده‌ها قهوه‌ای روشن هستند. تشخیص جنسیت در جوان‌ه یک ساله (قبل از اولین پرریزی) امکانپذیر نیست.
سایر اعضای این خانواده را بشناسیم
طبقه‌بندی گونه پیغو کوچک
Accipiter badius
Morphological characteristics: 30-36 cm length and 60-70 cm wingspan. A small sparrowhawk greatly similar to Levant Sparrowhawk A. brevipes, distinguished by shorter wings and tail as well as red eye. Sexes fairly similar with no seasonal variation. Adult male with bluish grey upperparts (lighter in colour than Levant Sparrow hawk), cream-buff underparts, and pinkish buff bars on breast. Wings rounded with indistinct dark tips to 4-5 primaries (wing-tip more pointed and black on tips more noticeable in Levant Sparrow hawk). Underwing dull white tinged with pinkish buff, flight-feathers and wing-coverts striped, cheeks grey, and throat white, latter with diagnostic dark stripe in middle. Tail uniform grey from above but with 5-6 dark bars from below. Adult female with browner upperparts, dark tips only to 2-3 longest primaries, tail uniform grey with black band on tip visible from above. Under wing-coverts and breast with more distinct pinkish buff bars than those of adult male. Juvenile distinguished from adult by browner upperparts, barred tail, streaked rufous cheeks and sides of neck as well as dark brown drop-like spots forming streaks on underparts.
Biological characteristics: Prefers warmer and more arid climates than other species of sparrowhawk; avoids closed forest and dense woodland. Often seen in cultivated country with sparse trees, fruit-gardens, riverine forest, oases, and groves near inhabited areas. Behaviour greatly similar to Levant Sparrowhawk. Compared with other sparrowhawks, rarely preys by surpriseand- pounce tactics among trees. Often watches for prey from hidden perch and then grips by chasing quickly near land surface. Occasionally dashes into buildings to snatch lizards from wall. Breeding starts late May. Monogamous. Nest a small shallow loose cup of tiny branches with a lining of leafy branches, built on tree. Usual clutch 2-4, rarely up to 7, short semi-oval pale bluish white eggs, 40.4 × 31.3 mm in size. Eggs hatch after 28-29 days. Chicks, semi-altricial and nidicolous, fed bill-to-bill by female parent. Fledging period about 30 days, but remain with parents for some more time.
Distribution and abundance: A fairly common breeding bird in the northeast; a winter visitor to south-eastern and southern Iran. Also a passage migrant between these two regions. Some records available of breeding in Bandar Abbas.
Conservation status: Listed in protected species of Iran and is of conservation values.