گونه پیغو Levant Sparrowhawk
نام فارسی: پیغو
نام علمی: Accipiter brevipes
نام انگلیسی: Levant Sparrowhawk
نام‌های محلی: ترکی: سرچه قرقی سی، کردی: واشه‌ی گه‌وره، گیلانی: واشک (چی چینی)
زیرگونه‌ها پیغو
پیغو زیرگونه‌های متفاوتی ندارد.
ویژگی‌های ظاهری گونه پیغو
طول بدن 32 تا 38 سانتیمتر و گستردگی بالها 65 تا 75 سانتیمتر است. قوشی متوسط‌جثه و باریک‌اندام است که بال‌های به نسبت نازک و نو‌ک‌تیز دارد. تیرگی نوک شاهپرهای نخستین، فقدان نوارهای عرضی تیره بر روی پرهای مر‌کزی دم، چشمان سیاه و خط گلویی سیاه (فقط در ماده‌ها و نابالغ‌ها) آن‌را از سایر قوش‌ها متمایز میکند. نر و ماده متفاوت (ماده اندکی بزرگتر) و فاقد تغییرات فصلی هستند. در پرنده‌ی نر بالغ روتنه خاکستری مایل به آبی و زیرتنه سفید همراه با نوارهای باریک و منقطع به رنگ نارنجی قهوه‌ای بر روی سینه، پهلوها و قاعده‌ی بالها است. بر خلاف قرقی نر، گونه‌هایش خاکستری است و اثری از لکه‌ی سفید در پس سر دیده نمی‌شود. در پرنده‌ی ماده‌ی بالغ روتنه خاکستری مایل به قهوه‌ای تیره و زیرتنه سفید با نوارهای عرضی به نسبت پهن و منقطع قهوه‌ای رنگ است. پرنده‌ی نابالغ روتنه‌ای به رنگ قهوه‌ای تیره و زیرتنه‌ای با لکه‌های تیره بزرگ دارد که در امتداد هم نوارهای طولی ایجاد می‌‌کنند.
ویژگی‌های زیستی گونه پیغو
اغلب حوضه‌ی رودخانه‌ها و دشت‌های واقع در مناطق پست با آب و هوای گرم و خشک را ترجیح می‌دهد. همچنین در کوهپایه‌ها و دامنه‌های شیبدار دیده می‌شود. مانند دیگر قوش‌ها به وجود درختان به ویژه پهن‌برگان وابستگی نشان می‌دهد و در مناطق فاقد درخت، به درختان روییده در حاشیه رودخانه‌ها و باغستان‌ها روی می‌آورد. اغلب منزوی است ولی در زمان مهاجرت به صورت گروهی دیده می‌شود.
- تغذیه: بیشتر از مارمولک‌ها و حشرات بزرگ و گاهی از پستانداران کوچک، مارها، قورباغه‌ها و پرندگان کوچک تغذیه میکند.
- تولید مثل: جوجه‌آوری از اواخر اردیبشهت در درختزارهای واقع در دره‌ی رودخانه‌ها آغاز می‌شود. تک همسر است و آشیانه‌اش توده‌ای کوچک و کم‌عمق از سرشاخه‌ها است که آن را روی شاخه درختان بنا میکند و درونش را با برگ‌های سبز می‌پوشاند. معمولاً 4 تا 5، گاهی 3 تخم نیمه بیضی کوتاه، سفید مایل به آبی یا سبز، با خال‌های کوچک به رنگ قهوه‌ای یا سبز و به ابعاد 31.5 × 40.5 میلیمتر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها 30 تا 35 روز طول می‌‌کشد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کر‌ک، تا حدی ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند، در 40 تا 45 روزگی آشیانه را تر‌ک می‌‌کنند ولی همچنان تا حدود 15 روز پس از آن در اطراف آشیانه باقی می‌مانند.
زیستگاه گونه پیغو
این پرنده در مناطق جنگلی، حاشیه تالاب‌ها و دره‌ها به سر می‌برد. در ایران، تابستان‌ها، به تعداد اندک، در شمال غرب و به صورت مهاجر در بلوچستان دیده می‌شود. پیغو در جنگل‌های تنک و محیط‌های باز همراه با درختان خزان‌کننده زیست میکند.
مکان‌های مهم زادآوری گونه پیغو در ایران
این گونه در غرب دریای مازندران در استان‌های گیلان، اردبیل، کردستان، آذربایجان غربی و شرقی زادآوری دارد.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
پراکنش گونه پیغو
- پراکنش در جهان: پیغو در اروپا از کشورهای خلیج بالکان (یوگوسلاوی و رومانی) تا دریای سیاه، ترکیه، ایران و آذربایجان پراکنش و زادآوری دارد. زمستان‌ها به مناطق جنوبی‌تر نظیر قبری و کشورهای حوزه خلیج فارس مهاجرت میکند.
- پراکنش در ایران: احتمالاً به صورت کمیاب در جنگل‌های زاگرس و شمال آذربایجان و مناطق درختی تهران تابستان‌گذرانی دارد و در سایر نقاط به صورت مهاجر اتفاقی دیده می‌شود. در بخش‌هایی از شمال غرب و غرب ایران به صورت بومی حضور دارد اما زمستان‌ها به صورت مهاجر عبوری در بسیاری از مناطق ایران به جز مرکز و شرق پراکنش دارد.
- پراکنش در تهران: پیغو در شهر تهران به صورت مهاجر عبوری و به تعداد کم مشاهده می‌شود.
مهاجرت سالیانه گونه پیغو (کوچ)
پیغو در کشورهای شمال غرب ایران مانند آذربایجان، ارمنستان، حاشیه‌ی دریای سیاه تا شرق اروپا و در بخش‌هایی از شمال غر و غرب ایران زادآوری دارد و زمستان‌ها به صورت گروهی به سمت جنوب مهاجرت میکند. در پاییز و زمستان ممکن است در مناطق زیادی از ایران از جمله شمال و شمال غرب ایران دیده شود.
وضعیت حفاظتی گونه پیغو
در فهرست پرندگان حمایت شده ایران قرار دارد و دارای ارزش حفاظتی است.
صدای پرنده پیغو
صدای این پرنده در فصل تولید مثل، جیغ مانند و شبیه «که – ویک» و نیز «کی وک- کی وک» شنیده می‌شود.
روش‌های شناسایی گونه پیغو
- شناسایی در حالت پرواز از راه دور: در هنگام مهاجرت دسته‌ای بزرگ تشکیل می‌دهند. پرواز پیغو غالباً به صورت بال زدن و بال بازرَوی کوتاه است، اما در هنگام مهاجرت ممکن است مانند اعضای خانواده Falconidae تندتر و کم‌عمق‌تر بال بزند. به طور طبیعی پروازی قوی دارد و جستجو برای یافتن طعمه در آن‌ها مانند قرقی است. بالها بلند و دم کوتاه‌تر از قرقی و بیشتر شبیه نابالغ طرلان است. نوک انگشت‌ها از نمای زیر بالها در مقایسه بارنگ بال تیره دیده می‌شود. بالغ‌ها زیر بال روشن و نوک آن سیاه است. ممکن است پرنده‌های نر کمرنگ با پرنده دلیجه کوچک نر به ویژه هنگام اوج گرفتن اشتباه شوند. جوان‌ها در گلو و سینه کاملاً خالدار هستند و در نوک انگشتان تیرگی کمرنگی دیده می‌شود. (در نرها نیز ممکن است وجود داشته باشد اما حنایی و کمرنگ).
- شناسایی در حالت پرواز از نزدیک: چهار انگشت دارد (کمتر از قرقی و طرلان). خطوط در پرهای پوششی زیر بال پررنگ‌تر و واضح‌تر از قرقی هستند. نوک بالها تیره است. چشم‌ها و گونه‌ها تیره است. منقار سیاه و در تضاد با رنگ زرد بینی است. نرهای بالغ فقط در شاهپرهای بالی راه‌راه مشخص دارند در حالی که ماده‌ها راه‌راه‌های مشخص‌تر و جوان‌ها در زیر بال کاملاً راه‌راه دارندو در سینه و شکم نرها رنگ حنایی دیده می‌شود اما در ماده‌ها راه‌راه عرضی و جوان‌ها نقطه نقطه‌اند. در ماده‌ها و جوان‌ها خط گلویی تیره و مشخصی وجود دارد.
- شناسایی در حالت نشسته: شکل کلی شبیه قرقی و دم نسبت به بالها بلند است. سر بزرگ و چشم‌ها منقار سیاه است. بینی زرد و متورم است و تضاد مشخصی با رنگ منقار دارد. گونه در نرها خاکستری است. بخشی از گلو، سینه و شکم حنایی رنگ است. رو تنه خاکستری و پاها کوتاه‌تر وضخیم‌تر از قرقی است. ماده‌ها در سینه و شکم راه‌راه‌های قهوه‌ای روشن به صورت عرضی دارند. از انتهای پوش‌پرهای زیر دم تا انتهای دم ممکن است 5 تا 6 خط دیده شود. (در طرلان 3 و در قرقی 4). سر و صورت قهوه‌ای- خاکستری است. در جوان‌های سینه خال‌های درشت (قهوه‌ای- خاکستری) دارد که در امتداد هم خطوط طولی را تشکیل می‌دهند. رنگ خال‌های سینه و رنگ پشت پرنده تقریباً مشابه است. در دم ممکن است بین 6 تا 8 بند دیده شود. چشم‌ها تیرع و خط ابرویی کمرنگی در صورت وجود دارد.
بخش‌های بدون پر گونه پیغو (لخت)
در تمام سنین منقار سیاه و بینی و پاها زرد رنگ است. رنگ چشم در جوان‌ها تا پاییز سال دوم زندگی قهوه‌ای تیره و در بالغ‌ها و مسن‌ها قرمز تیره است. پنجه‌ها کوتاه‌تر و ضخیم‌تر و مچ پا تپل‌تر و ضخیم‌تر از پاها قرقی است.
فازهای رنگی متفاوت گونه پیغو
این گونه فازهای رنگی متفاوت ندارد.
گونه‌های مشابه پیغو
این پرنده شباهت زیادی به سایر شکاری‌های جنس Accipiter دارد. شباهت ظاهری بیشت‌تر به قرقی و پیغو کوچک اما نوع بال بازرَوی شبیه طرلان است. از فاصله‌ی دور زیر بدن نرهای بالغ شبیه پرنده دلیجه کوچک نر است.
- قرقی: روی بدن تیره رنگ است، شکل بالها پهن‌تر و در انتها گردتر (6 انگشت نمایان) از پیغو است و گونه‌ها کمرنگ‌تر از گوش‌پرهاست. در حالت نشسته چشم قرقی زرد رنگ است. در منقار فقط قسمت بیرونی سیاه و پایه‌ی آن خاکستری است و کنتراست زیادی بین رنگ بینی و منقار دیده نمی‌شود. قرقی انفرادی و پیغو ممکن است در زمان مهاجرت در دسته‌های بزرگ دیده شود.
- طرلان: مشخصاً جثهی درشتی دارد. شکم تپل و برجسته دیده می‌شود. در لبه‌ی شاهپرهای اولیه رنگ تیره دیده نمی‌شود. پروازی با قدرت دارد. لبه‌ی بال کاملاً گرد است (مانند قرقی). چشم‌ها، منقار و فرم پرواز شبیه قرقی است. نابالغ‌ها در ناحیهی سر کمرنگ هستند و بالغ‌ها نوار ابرویی پهنی دارند.
- پیغو کوچک: محدوده‌ی پراکنش متفاوتی دارد. پاها نسبتاً بلندتر و منقار نرها خاکستری پررنگ است اما منقار پیغو سیاه است. کنتراست رنگها در پیغو کوچک خیلی کمتر است. در جوان‌ها دمگاه کاملاً سفید است (در پیغو خط‌خط عرضی دارد) و در پهلو خط‌خط‌های نازک دیده می‌شود (در پیغو سینه و پهلو نقطه‌نقطه‌های درشت قهوه‌ای دارد). در نرها خط ابرویی مانند پیغو وجود ندارد. در هنگام پرواز فقط نوک چهار شاهپر (P7 تا P10) و در پیغو 5 شاهپر سیاه است. تعداد انگشتان 5 و در پیغو 4 عدد است.
تشخیص جنسیت گونه پیغو
پرنده نر و ماده تقریباً هم‌اندازه هستند اما ماده‌ها کمی بزرگترند. پشت بدن نرها طوسی رنگ اما ماده‌ها قهوه‌ای روشن است. ماده‌ها در سینه راه‌راه‌های عرضی قهوه‌ای‌تر و پهن‌تری دارند. خط گلویی ماده‌ها مشخص‌تر و پررنگ‌تر است. در جوان‌های یک ساله (قبل از اولین پر ریزی) تشخیص جنسیت امکان پذیر نیست.
سایر اعضای این خانواده را بشناسیم
طبقه‌بندی گونه پیغو
Accipiter brevipes
Morphological characteristics: 32-38 cm length and 65-75 cm wingspan. A slim, medium-sized hawk with rather narrow and pointed wings. Sexes dissimilar (female slightly larger) with no seasonal variation. Distinguished from other sparrowhawk species by dark-tipped primaries and black eyes; also, cheeks grey, throat with dark median line (only in female and juvenile), and no dark bars on central tail-feathers. Adult male with bluish grey upperparts, white underparts with narrow broken rufous bars on breast, flanks, and base of wings. Unlike male Eurasian Sparrowhawk A. nisus, has grey cheeks and lacks white patch on nape. Adult female with brownish grey upperparts and white underparts with rather broad brown bars. Juvenile with dark brown upperparts and underparts with large dark spots forming streaks.
Biological characteristics: Prefers river basins and plains in lowlands in warm dry climates. Also seen in foothills and slopes. Like other sparrowhawks, dependent on presence of broad-leaved trees; in open lowlands, strongly prefers tree-belts along rivers and gardens. Often solitary when hunting, but forms large flocks on migration. Feeds mainly on lizards, large insects, and occasionally small mammals, snakes, frogs, and small birds. Breeding starts early May. Monogamous. Nest a small shallow pile of sticks lined with green leaves, built on tree branch. Usual clutch 4-5, occasionally 3, short semi-oval bluish or greenish white eggs with small brown or green spots, 40.5×31.5 mm in size. Eggs hatch after 30-35 days. Chicks, precocial and nidicolous, fed billto- bill by female parent. Fledging period 40-45 days, remaining in nest vicinity for another 15 days.
Distribution and abundance: Probably a scarce summer visitor to forests of Zagros and northern Azarbaijan and forested regions of Tehran; also a passage migrant elsewhere.
Conservation status: Listed in protected species of Iran and is of conservation values.